Dilde Dudaklarda veya Ağızda Uyuşma: Nedenleri ve Yapmanız Gerekenler!

Dilde, dudaklarda veya ağız içinde uyuşma; sinir iletim bozuklukları, dolaşım sorunları veya vitamin eksikliklerinden kaynaklanabilir. B12 eksikliği, sinir sıkışmaları ve enfeksiyonlar en sık görülen nedenler arasında yer alır.

B12 ve folik asit eksiklikleri, sinir hücrelerinin yenilenmesini engelleyerek uyuşma hissine yol açar. Düzenli kan tahlili ve takviye tedavisi, belirtilerin gerilemesini ve komplikasyonların önlenmesini sağlar.

Travma, diş tedavisi sonrası sinir zedelenmesi veya çene kırıkları da uyuşmaya neden olabilir. Lokal anestezi sonrası kısa süreli uyuşma normaldir, ancak uzun süreli durumlarda nörolojik muayene gerekir.

Multipl skleroz, felç veya beyin tümörleri de ağız bölgesinde uyuşma ile başlayabilir. Bu tür nörolojik hastalıklarda erken tanı, kalıcı hasar riskini azaltır ve tedavi başarısını artırır.

Dil Dudak veya Ağız Uyuşukluğunun Yaygın Nedenleri Nelerdir?

Dil dudak veya ağız uyuşukluğunun yaygın nedenleri arasında çeşitli sistemik hastalıklar sinir sistemi rahatsızlıkları ve bazı beslenme yetersizlikleri yer alır. Özellikle sinir fonksiyonlarını etkileyen durumlar ağız çevresinde hissizlik ve karıncalanma gibi belirtilere yol açabilir.

Başlıca nedenler şunlardır:

• Beslenme eksiklikleri
• Alerjik reaksiyonlar
• Nörolojik hastalıklar
• Diş tedavileri
• Migren
• Anksiyete ve panik ataklar
• Kan şekeri düşüklüğü
• Felç riski
• Enfeksiyonlar
• Yakıcı ağız sendromu
• İlaç yan etkileri
• Travmalar
• Sistemik hastalıklar
• Hipoparatiroidizm
• Ağız kanseri
• Kimyasal maddelerle temas
• Otoimmün hastalıklar
• Hormon değişiklikleri

Bu uyuşukluk durumları genellikle geçici olabilse de bazı vakalarda altta yatan ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Özellikle yüz sarkması veya konuşma güçlüğü gibi diğer nörolojik belirtilerle birlikte ortaya çıkıyorsa acil müdahale gerektirebilir. Beslenme eksiklikleri ve stres gibi daha hafif nedenler ise genellikle takviye veya yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetilebilir.

Besin Eksiklikleri Ağız Uyuşukluğuna Yol Açabilir mi?

Evet beslenme yetersizlikleri ağızda uyuşukluk hissine sebep olabilir. Özellikle bazı vitamin ve mineral eksiklikleri sinir fonksiyonlarını etkileyerek uyuşma veya karıncalanma gibi belirtilere yol açar. Aşağıdaki besin maddeleri bu tür sorunlara neden olabilecek başlıca eksikliklerdendir:

• B12 vitamini
• Folat (B9 vitamini)
• Kalsiyum

B12 vitamini eksikliği sinir sisteminin sağlıklı çalışmasını engelleyerek dil ve dudaklarda uyuşma hissine neden olabilir. Yetersiz folat ağız mukozasında doku kaybına yol açarak uyuşma sorununa katkıda bulunur. Kalsiyum eksikliği veya hipokalsemi ise yalnızca ağız çevresinde uyuşmaya değil aynı zamanda kas kramplarına da neden olabilir. Bu eksikliklerin giderilmesi genellikle dengeli bir beslenme düzeni ve gerekli durumlarda takviye alımıyla sağlanabilir.

Alerjik Reaksiyonlar Ağız Bölgesinde Uyuşukluğa Neden Olabilir mi?

Alerjik reaksiyonlar ağız bölgesinde uyuşukluğa yol açabilir. Oral alerji sendromu (OAS) veya anafilaksi gibi durumlar duyarlı kişilerde bu semptomların görülmesine neden olabilir. OAS belirli polenlere duyarlılığı olan bireylerde bazı çiğ meyve sebze ve kuruyemişlerde bulunan proteinlere karşı vücudun gösterdiği çapraz reaksiyonla tetiklenir. Bu reaksiyonlar ağızda ve dudaklarda hafif kaşıntı veya karıncalanma gibi belirtiler yaratabilir. Bu semptomlar genellikle hafif düzeyde ve geçicidir.

Daha ciddi vakalarda anafilaksi adı verilen sistemik alerjik reaksiyon meydana gelebilir. Anafilaksi sırasında histamin gibi kimyasal maddelerin hızlı salınımı geniş çaplı damar genişlemesine ve damar geçirgenliğinde artışa yol açarak anjiyoödem ve ağız bölgesinde uyuşukluk gibi belirtilere sebep olabilir. Bu semptomlara nefes almada güçlük kurdeşen ve tansiyon düşüşü de eşlik edebilir.

Anafilaksi şiddetli bir alerjik reaksiyon olduğundan bu durumda epinefrin uygulanması hayati önemdedir. Alerjik reaksiyonlara yol açan maddeler kişiden kişiye değişebilir; bazı bireyler buğday kabuklu deniz ürünleri veya süt ürünleri gibi gıdalara karşı aşırı hassasiyet gösterebilir. Bu tür yiyeceklerin tüketimiyle ağızda uyuşukluk ve karıncalanma ortaya çıkabilir ancak her bireyin alerjik duyarlılık düzeyi farklılık gösterdiği için semptomların şiddeti de değişkenlik gösterir.

Ağız Uyuşukluğu Nörolojik Hastalıkların Bir Belirtisi mi?

Ağızda uyuşma bazı nörolojik hastalıkların belirtisi olarak ortaya çıkabilir ve çeşitli sinirsel rahatsızlıklara işaret edebilir. Bu tür bir uyuşukluk hissi ağız ve çevresindeki duyusal işlevlerden sorumlu olan sinirlerin etkilenmesiyle gelişebilir. Özellikle trigeminal sinir üzerindeki baskı veya hasar yüz ve ağızda hissizlikle kendini gösterebilir:

• Trigeminal nevralji
• Multipl skleroz
• Beyin sapı ve talamus kaynaklı felçler
• Diyabetle ilişkili periferik nöropatiler

Nörolojik temelli ağız uyuşukluğu bazen hafif bir uyuşma olarak başlasa da ilerleyen aşamalarda daha ciddi nörolojik bulgularla birlikte ortaya çıkabilir. Tedavi erken teşhisle mümkündür ve bu da kişiye özel bir tedavi planının oluşturulmasına olanak tanır. Duyusal eksikliklerin altında yatan sebeplerin belirlenmesi semptomların kontrol altına alınması ve hastalığın ilerleyişinin durdurulması açısından kritik öneme sahiptir.

Diş Tedavileri Geçici veya Kalıcı Uyuşukluğa Neden Olabilir mi?

Diş tedavileri sinir hasarına bağlı olarak geçici veya kalıcı uyuşukluklara yol açabilir. Trigeminal sinir yüz duyusunu taşıdığı için bu tür işlemler sırasında hassas hale gelir. Özellikle alt çenede yer alan ve dilin ön kısmına his veren sinirler bazı dental müdahalelerde risk altındadır. Uyuşukluğa sebep olabilecek başlıca diş prosedürleri şunlardır:

• Yirmi yaş dişi çekimi
• Diş implantı yerleştirilmesi
• Kanal tedavisi
• Lokal anestezi

Alt çene sinirlerinden özellikle inferior alveolar sinir ve lingual sinir diş prosedürleri sırasında en fazla etkilenen yapılardır. Inferior alveolar sinir hasarı alt dudak çene ve alt dişlerde his kaybına yol açabilir. Lingual sinir hasarı ise dilin ön kısmında uyuşma ve tat kaybı ile sonuçlanabilir. Bu tür sinir yaralanmalarının görülme sıklığı uygulanan tedavinin türüne ve yapılan müdahaleye göre değişiklik gösterir. Özellikle gömülü diş çekimlerinde risk daha yüksektir; geçici sinir yaralanmaları daha yaygınken kalıcı hasar riski daha düşüktür.

Sinir hasarının iyileşme süreci hasarın ciddiyetine bağlı olarak değişir. Hafif yaralanmalar genellikle kendiliğinden düzelirken daha ağır hasarlarda kalıcı his kaybı veya duyusal eksiklikler görülebilir. Sinir yaralanmalarını önlemek amacıyla önceden görüntüleme yapılması ve dikkatli cerrahi planlama büyük önem taşır. Tedavi öncesinde hastaya bilgilendirme yaparak bu tür olası risklerden haberdar etmek de sürecin önemli bir parçasıdır.

Migren ve Auraları Ağızda Uyuşukluğa Yol Açar mı?

Migren özellikle aura ile birlikte olduğunda ağızda uyuşma gibi duyusal değişikliklere yol açabilir. Aura migrenin baş ağrısı aşamasından önce ortaya çıkan geçici nörolojik belirtilerdendir ve vücudun çeşitli bölgelerinde duyusal bozukluklara neden olabilir. Ağız bölgesindeki uyuşma bu süreçte oldukça yaygındır ve genellikle yüz dudaklar dil gibi bölgelerde hissedilen parestezi ile kendini gösterir. En sık rastlanan belirtiler şunlardır:

• Görsel değişiklikler
• Yüzde karıncalanma
• Dil ve dudaklarda hissizlik
• Ellerde uyuşma ve titreme

Bu tür duyusal rahatsızlıklar kortikal yayılan depresyon (KYD) adı verilen ve beyinde duyusal işlemeyi etkileyen bir dalgadan kaynaklanır. KYD dalgası duyusal sinyallerin işlenmesini bozarak özellikle aurayla migren yaşayan kişilerde ağız ve çevresinde geçici uyuşmaya neden olabilir.

Anksiyete veya Panik Ataklar Ağız Uyuşukluğuna Neden Olur mu?

Anksiyete veya panik ataklar ağızda uyuşma hissine neden olabilir. Panik atak sırasında vücudun “savaş ya da kaç” tepkisi devreye girer ve hızlı nefes alma yani hiperventilasyon ortaya çıkar. Bu durum kandaki karbondioksit seviyesini azaltarak solunum alkalozuna yol açar ve bu durum da çeşitli nörolojik belirtileri tetikleyebilir. Solunum alkalozu özellikle ağız ve yüz bölgesinde hissedilen karıncalanma ve uyuşmalara yol açar. Bu fizyolojik durum tıp dünyasında iyi belgelenmiştir ve anksiyete sırasında hiperventilasyonun ağız uyuşmasına sebep olabileceği bilinmektedir.

Ağız uyuşmasının anksiyete ve panik atakla ilişkili diğer sebepleri arasında şunlar yer alır:

• Yüz ve boyun kaslarında gerginlik
• Sinirlerin sıkışması
• Artan vücut farkındalığı

Anksiyete vücudun duyusal tepkilerini de artırabilir. Bu artışla birlikte kişi normalde hissetmeyeceği duyumları daha belirgin bir şekilde algılar ve ağız çevresinde hissedilen hafif değişimlere bile yoğunlaşabilir. Ayrıca bu belirtiler kişinin stres seviyesiyle doğrudan bağlantılı olarak daha sık ya da daha yoğun yaşanabilir. Anksiyete yönetimi teknikleri nefes egzersizleri ve kas gevşetme yöntemleri gibi uygulamalar ağız uyuşması gibi belirtilerin azaltılmasına yardımcı olabilir.

Hipoglisemi Ağızda Uyuşukluğun Sebebi Olabilir mi?

Hipoglisemi ağızda dilde dudaklarda veya yanaklarda uyuşma hissine neden olabilir çünkü kan şekeri düştüğünde vücut epinefrin salgılayarak glikoz seviyelerini dengelemeye çalışır. Bu epinefrin salınımı sinir sistemini uyararak ağız çevresinde karıncalanma veya uyuşma gibi hislerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Beynin yeterince glikoz alamaması diğer nörolojik belirtileri de beraberinde getirir. Bu belirtiler şunlardır:

• Kafa karışıklığı
• Baş dönmesi
• Bulanık görme
• Titreme

Bu semptomların hızlı bir şekilde tanınması hipogliseminin yol açabileceği ciddi komplikasyonların önlenmesi için önemlidir. Özellikle diyabet gibi metabolik rahatsızlığı olan bireylerde hipoglisemi daha yaygın görüldüğü için bu semptomların farkında olunmalıdır. Kan şekerini hızlıca yükseltmek adına karbonhidrat tüketimi önerilir ancak sürekli tekrarlayan durumlarda altta yatan sebebi belirlemek için bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır.

Ağız Uyuşukluğu İnme Belirtisi Olduğunda Endişe Etmeli misiniz?

Ağızda uyuşma özellikle ani geliştiğinde ve başka nörolojik belirtilerle birlikte görüldüğünde felç riskini işaret edebilir ve bu durumda hızlı hareket etmek hayati önem taşır. Felç genellikle yüz kol veya bacakta güçsüzlük ve uyuşma gibi belirtilerle kendini gösterir ve dil dudaklar veya ağız bölgesine kadar yayılabilir. Konuşmada ve yutmada zorluk gibi semptomlar felçle ilişkili diğer uyarıcı sinyallerdir. Amerikan Felç Derneği tarafından önerilen F.A.S.T. kısaltması felç belirtilerini tanımayı kolaylaştırır ve şu unsurları kapsar:

• Yüz: Yüzün bir tarafında düşüklük veya uyuşma
• Kol: Bir kolun zayıf veya uyuşmuş olması
• Konuşma: Konuşmada bozukluk veya anlaşılamama
• Zaman: Belirtiler varsa hemen acil servise başvurma

Ağızda uyuşma yüz asimetrisi veya konuşma güçlüğü gibi nörolojik işaretlerle bir araya geldiğinde bu semptomlar geçici iskemik atak (TIA) olarak bilinen ve gelecekteki felç riskini arttıran bir duruma da işaret edebilir. TIA kalıcı hasar bırakmadan kendiliğinden çözülebilse de mutlaka dikkate alınması gereken bir durumdur çünkü beyin damarlarının daraldığını veya tıkanmaya başladığını gösteren bir uyarı niteliğindedir. Herhangi bir belirti hafif ya da kısa süreli olsa bile acil tıbbi değerlendirme sonraki felç riskini önlemek için gereklidir.

Ağız Uyuşukluğu Yaşadığınızda Hemen Ne Yapmalısınız?

Ağızda uyuşukluk hissi yaşandığında yapılacaklar belirtilerin şiddetine ve eşlik eden durumlara göre değişiklik gösterir. Ciddi durumlar için acil müdahale gerekebilir diğerleri ise basit önlemlerle yönetilebilir. İşte ağızda uyuşma durumunda izlenmesi gereken adımlar:

• Ani uyuşma ve yüz sarkması varsa felç riski için acil yardım alın
• Uyuşmaya nefes darlığı veya şişlik eşlik ediyorsa alerjik reaksiyon ihtimalini değerlendirin
• Diyabetli bireylerde ortaya çıkan uyuşmada kan şekeri seviyesini kontrol edin
• Yeni ilaçlar veya diş işlemleri sonrası uyuşma oluşmuşsa olası yan etkileri gözden geçirin
• Baş ağrısı veya görme değişiklikleri gibi nörolojik belirtiler varsa bir nöroloji uzmanına başvurun
• Yetersiz vitamin veya mineral alımı olabileceğinden diyet düzenlemesi yapın
• Stres kaynaklı bir uyuşma ihtimali varsa gevşeme teknikleri uygulayın

Ağızda uyuşukluk birçok nedene dayanabildiği için semptomlar basit veya geçici olsa bile altta yatan sebepleri belirlemek önemlidir. Özellikle sürekli veya açıklanamayan uyuşma durumlarında bir sağlık uzmanına başvurarak ayrıntılı değerlendirme yapmak tedavinin doğru bir şekilde yönlendirilmesi açısından hayati önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

Ağız bölgesinde uyuşma hangi durumlarda görülür?

Ağız bölgesinde uyuşma, çeşitli durumlardan kaynaklanabilir: Diş tedavileri sırasında lokal anestezi uygulanması geçici uyuşmalara neden olabilir. Ağız sinirlerine zarar veren yaralanmalar veya cerrahi işlemler de uyuşmaya yol açabilir. Alerjik reaksiyonlar, belirli yiyecekler tüketildiğinde ağızda karıncalanma veya uyuşmaya neden olabilir. Yanma ağrısı sendromu gibi durumlar ağızda yanma hissi ile uyuşma da oluşturabilir. B12 vitamini eksikliği gibi besin yetersizlikleri ağızda uyuşmaya neden olabilir. Zona hastalığı veya Lyme hastalığı gibi enfeksiyonlar da ağız sinirlerini etkileyerek uyuşmaya yol açabilir. Multipl skleroz gibi nörolojik hastalıklar, ağızda uyuşma belirtileri verebilir. Bazı ilaçların yan etkileri arasında da ağız uyuşması yer alabilir. Yüksek stres ve kaygı seviyeleri de ağızda uyuşma hissi yaratabilir.

Uyuşma genellikle geçici midir yoksa kronik bir durum mudur?

Ağızda uyuşma, genellikle geçici bir durumdur, özellikle diş işlemleri gibi lokal anestezik enjeksiyonları veya diş çekimleri gibi durumlarda. Örneğin üçüncü molar cerrahisi sonrası sinirsel kayıplar çoğunlukla operasyon sonrası ilk altı ay içinde düzelir ve kalıcı duyusal bozukluklar yalnızca %0,12 oranında görülür. Ancak nadiren, uyuşma kronikleşebilir, özellikle diş tedavileri sırasında sinir hasarı meydana gelirse. Dokuz aydan uzun süren süreli uyuşmalar genellikle kalıcı kabul edilir. Bu nedenle çoğu vaka kısa süreli olsa da süresi, altta yatan neden ve sinir hasarının derecesine bağlıdır.

Sinir hasarı uyuşmaya neden olabilir mi?

Evet, sinir hasarı ağızda uyuşmaya neden olabilir. Diş çekimi gibi diş prosedürleri, inferior alveolar veya lingual sinirler gibi sinirlere zarar verebilir ve bu da bu sinirlerin hizmet ettiği bölgelerde duyusal değişikliklere, yani uyuşmaya yol açabilir. Ayrıca multiple skleroz veya Bell’s palsy gibi hastalıklar da ağız duyusundan sorumlu sinirleri etkileyebilir ve uyuşmaya neden olabilir. Bu sinirleri etkileyen yaralanmalar veya enfeksiyonlar da benzer semptomlara yol açabilir. Uyuşma sürekli hale gelirse, doğru değerlendirme ve tedavi için bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Uyuşma durumunda hangi testler yapılmalıdır?

Ağızda uyuşma durumunun nedenini teşhis etmek için sağlık uzmanları, şunları içeren kapsamlı bir değerlendirme yapabilir: Tıbbi geçmiş ve fiziksel muayene, semptomların, tıbbi geçmişin değerlendirilmesi ve ayrıntılı bir ağız muayenesi yapılır. Kan testleri, vitamin B12 veya kalsiyum eksiklikleri gibi durumları veya sistemik hastalıkları (örneğin diyabet) tespit etmek için yapılır. Alerji testleri, ağız alerji sendromu veya diğer alerjik reaksiyonları belirlemek için yapılır. Nörolojik değerlendirme, çoklu skleroz veya sinir hasarı gibi durumları ekarte etmek amacıyla sinir fonksiyonlarını değerlendirir. Görüntüleme çalışmaları, MR veya BT taramaları, yapısal anormallikler, tümörler veya inme belirtilerini tespit etmek için kullanılır. Elektrodiyagnostik testler, nöropatilerin belirlenmesi amacıyla sinir aktivitesini ölçer. Biyopsi, ağız kanseri şüphesi durumunda doku örneklerinin analiz edilmesi için yapılır. Bu tanı araçları, ağızda uyuşmanın altında yatan nedeni belirlemeye yardımcı olur ve uygun tedavi stratejilerini yönlendirir.

Uyuşmayı hafifletmek veya geçirmek için hangi yöntemler kullanılabilir?

Ağızda uyuşma çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve etkili bir rahatlama için altta yatan sorunun çözülmesi önemlidir. Diş tedavilerinden kaynaklanan geçici uyuşmalar için ılık kompres uygulamak veya fiziksel aktivite yapmak, duyuyu geri kazandırabilir. B12 veya folik asit gibi vitamin eksikliklerinden kaynaklanan uyuşmalar için bu vitaminlerden zengin gıdaların tüketilmesi ya da takviye kullanımı faydalı olabilir. Anksiyete veya stres kaynaklı uyuşmalar için derin nefes alma, meditasyon veya yoga gibi stres yönetim teknikleri yardımcı olabilir. Alerjik reaksiyonlar nedeniyle ağızda uyuşma yaşanıyorsa, alerjenin tespit edilip kaçınılması ve antihistaminikler kullanılması gerekebilir. Yanma ağız sendromu gibi durumlarda tedavi olarak klonazepam veya bazı antidepresanlar gibi ilaçlar önerilebilir. Sürekli veya şiddetli uyuşmalarda, uygun tedavi planının belirlenmesi için bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.