Dizziness Nedir? Belirtileri Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Dizziness yani daha çok bilinen adıyla baş dönmesi, denge problemlerinin belirtileri arasındadır. Duygu, dengesizlik, vertigo ve sersemlik olarak ortaya çıkar. Ayrıca çevrenin döndüğü hissi bayılma benzeri duygular ve denge kaybı yaşanabilir. Çeşitli sağlık sorunları bu duruma neden olur. Bunlar arasında iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo vestibüler migren ve Meniere hastalığı sayılabilir. Daha ciddi durumlar da baş dönmesine yol açabilir. Tedavi yöntemleri ise nedenin tespitine bağlı olarak değişir. Doktorlar genellikle vestibüler rehabilitasyon çeşitli ilaç tedavileri veya özel manevralar önerir. Böylece hastaların denge sorunlarına çözüm bulunur.

Dizziness Nedir?

Baş dönmesi hem ayakta tedavi hem de acil servislerde sıkça karşılaşılan bir durumdur. Çoğu zaman yatarak tedavi gerektiren bu durum vertigo senkop öncesi hisler sersemlik ve denge bozukluğu gibi kategorilere ayrılır. Hastaların bu belirtileri birbirinden ayırt etmekte zorlanmaları teşhisin karmaşıklığını artırır. Bireylerin yaşadığı semptomlar genellikle belirsiz ve karışıktır bu da doğru teşhisi zorlaştırır. Tedavi süreci belirtilerin doğru tanımlanmasına ve sınıflandırılmasına bağlı olarak şekillenir. Bu nedenle sağlık profesyonelleri sıklıkla kapsamlı değerlendirmeler yapar. Her bir belirti hastanın genel sağlık durumunu doğru bir şekilde anlamak için detaylıca incelenir.

Dizziness Nedenleri Nelerdir?

Baş dönmesinin nedenleri üç ana kategoriye ayrılır. İlk olarak santral veya nörolojik nedenler bulunur. Bu grup içerisinde beyin sapı ve serebellumda yer alan inmeler ile posterior dolaşım TIA’ları önemli rol oynar. İkinci kategori periferik veya vestibüler nedenlerdir. Bu nedenler arasında şunlar yer alır:

• Vestibüler schwannomalar
• Vestibüler migrenler
• Meniere hastalığı
• Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV)
• Bilateral vestibülopati
• Superior kanal dehisansı sendromu

Son olarak kardiyovasküler nedenler de baş dönmesine yol açabilir. Bu durumlar şunları içerir:

• Orta statik hipotansiyon
• Presenkope
• Vertebral arter disseksiyonu
• Disritmiler

Ne Kadar Yaygındır?

Baş dönmesi yaygın bir sağlık sorunudur ve çeşitli yaş gruplarında görülebilir. Özellikle yaşlı bireylerde daha sık rastlanır. Bu semptom acil servis ziyaretlerinin ve birinci basamak sağlık hizmetlerine yapılan başvuruların yaklaşık %3’ünü oluşturur. Her yıl yetişkinlerin %15 ila %20’si baş dönmesi şikayetiyle doktora başvurur. Toplamda bu durum yaklaşık 7,5 milyon kişinin sağlık hizmetlerinden yararlanmasına neden olmaktadır.

Baş dönmesinin cinsiyetlere göre dağılımı da dikkate değerdir:

• Kadınlar erkeklere kıyasla üç kat daha fazla etkilenir.

Bu durum çeşitli sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilebilir:

• Serebellar inme veya beyin sapı inmesi gibi ciddi durumlar baş dönmesinin tek belirtisi olabilir.
• Vertebral arter diseksiyonu yaşayan hastaların yarısından fazlası baş dönmesi veya vertigo yaşar.

Dizziness Belirtileri Nelerdir?

Baş dönmesi belirtileri kişinin deneyimlediği denge ve yönelim bozukluklarından oluşur. Bu durum genellikle iç kulak rahatsızlıkları veya sinir sistemi bozukluklarından kaynaklanır. Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterir ve bazı durumlar hafifken diğerleri daha şiddetli olabilir.

Baş dönmesi ile ilişkili temel belirtiler arasında denge kaybı sersemlik hissi ve çevrenin dönüyor olması gibi durumlar yer alır. Bu semptomlar ani veya kademeli başlangıçlı olabilir. Süreleri saniyelerden günler veya haftalara kadar değişebilir. Belirtiler tetikleyici bir etken olmaksızın kendiliğinden ortaya çıkabilir veya belirli tetikleyicilerle başlayabilir. Kullanılan ilaçlar ve ilaç değişiklikleri alkol veya kafein alımı ve son zamanlardaki kafa travması öyküsü baş dönmesinin şiddetini ve sıklığını etkileyebilir. Ayrıca disartri disfaji diplopi gövde ataksi ve serebellar belirtiler gibi nörolojik semptomlar baş dönmesinin merkezi nedenlerini düşündürebilir.

Kardiyovasküler etiyolojiye işaret eden belirtiler arasında göğüs ağrısı aritmi dispne ve ortostatik kan basıncı değişiklikleri bulunur. Bu tür belirtiler baş dönmesinin altında yatan nedenin kalp veya damar sistemleriyle ilişkili olabileceğini gösterir. Fiziksel muayene sırasında baş dönmesiyle ilgili özgün testlerden bazıları şunlardır:

Nistagmus:

• Çift yönlü nistagmus veya spontan dikey veya rotatuar nistagmus merkezi bir neden olduğunu gösterir.
• BPPV’de etkilenen tarafa doğru hızlı bileşen yorgunluk verici olabilir.
• Vestibüler nörit etkilenen taraftan uzağa hızlı bileşen gösterir ve görsel fiksasyon ile baskılanabilir.

Ayrıca yürüme ve denge testleri de baş dönmesi teşhisinde kullanılır:

• Pozitif Rhomberg testi gözler kapalıyken dengenin kaybedilmesi bilateral vestibülopati veya somatosensoriyel disfonksiyonu işaret eder.
• Geniş tabanlı yürüyüş serebellar disfonksiyonu düşündürür.

Hayati belirtilerin kontrolü özellikle açık ve ortostatik hipotansiyonun belirlenmesi baş dönmesi değerlendirmesinde önemlidir. Gecikmiş ortostatik hipotansiyon genellikle eğim masası testi ile tespit edilir. Baş dönmesinin nedenini ayırt etmek için yapılan bu testler tedavi planının belirlenmesinde kritik öneme sahiptir.

Dizziness Nasıl Teşhis Edilir?

Baş dönmesi teşhis süreci hastaların yaşadıkları semptomların detaylı bir değerlendirilmesini gerektirir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları genellikle hastanın öyküsü ve fizik muayenesine dayanarak baş dönmesinin potansiyel nedenlerini belirlerler. Bu ilk değerlendirme semptomların altında yatan nedenin anlaşılmasında kritik bir öneme sahiptir.

Bu testler hipoglisemi veya kalp ritmi bozuklukları gibi hayati tehlike arz edebilecek durumların erken teşhisinde yardımcı olur. Ancak baş dönmesinin altında yatan daha karmaşık nedenler olabilir. Bu durumda semptomların kaynağını doğrulamak için ilave testler gerekebilir. Özellikle merkezi nörolojik problemlerden şüpheleniliyorsa görüntüleme yöntemlerine başvurulur.

Dizziness Nasıl Tedavi Edilir?

Baş dönmesi tedavisi hastalığın kökenine yönelik çeşitli yöntemler içerir. Tedavi süreci belirtilerin şiddetine ve altta yatan hastalığın ciddiyetine göre farklılık gösterir. Bu durumun tedavisi için öncelikle doğru tanının konması şarttır. Tanı konduktan sonra hastalığın türüne göre özelleştirilmiş tedavi planları devreye girer.

Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo için önerilen tedavi yöntemleri şunlardır:

• Meklizin gibi ilaçlar
• Epley manevrası
• Vestibüler rehabilitasyon

Meniere hastalığında ise tedavi genellikle şu adımları içerir:

• Diüretikler
• Tuz kısıtlaması
• Şiddetli vakalarda kullanılan intratimpanik deksametazon veya gentamisin

Vestibüler nörit tedavisinde kullanılan yöntemler arasında bulunur:

• Antiemetikler ve antihistaminikler
• Benzodiazepinler veya dopamin antagonistleri
• Vestibüler rehabilitasyon
• Steroidler

Vestibüler migrenler yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetilirken ilaçlar profilaktik olarak kullanılabilir.

Ortostatik Hipotansiyon için önerilen tedaviler şunları içerir:

• Su alımını artırma
• İlaç listesini gözden geçirme
• Yaşam tarzı değişiklikleri

Komplikasyonları Nelerdir?

Baş dönmesinin en kritik komplikasyonları arasında ikincil yaralanmalar bulunur. Bu tür sağlık sorunları özellikle yaşlı bireylerde düşme riskini artırır. Düşmeler ise ciddi ve hatta sakatlayıcı yaralanmalara yol açabilir. Yaşlı bireylerde baş dönmesi daha sık görüldüğü için bu komplikasyonlarla karşılaşma olasılıkları da artar. Baş dönmesi yaşayan kişilerin günlük yaşam aktivitelerini yerine getirme yetenekleri de zarar görebilir. Bu durum kişinin bağımsız hareket etme kapasitesini olumsuz etkiler. Aşağıda baş dönmesinin yol açabileceği bazı önemli komplikasyonlar sıralanmıştır:

• Düşme riskinde artış
• Sakatlayıcı yaralanmalar
• Günlük yaşam aktivitelerinde bozulma

Sıkça Sorulan Sorular

Dizziness (baş dönmesi) nedir ve nasıl hissedilir?

Baş dönmesi, her yıl genel nüfusun yaklaşık %15-35’ini etkileyen yaygın bir sağlık sorunudur ve 12 aylık insidansı %3 civarındadır. Yaşlandıkça daha fazla görülür; 65 yaş ve üzeri bireylerin %20-30’u, 80 yaş üzerindekilerin ise %50’si baş dönmesinden etkilenmektedir. Kadınlar, erkeklere göre baş dönmesi yaşama konusunda 2 ila 3 kat daha fazla riske sahiptir. Birincil sağlık hizmetlerine başvuran hastaların %1 ila %15’inde baş dönmesi şikayeti bulunur. Vestibüler vertigo gibi alt tiplerin 12 aylık yaygınlığı %5 ve insidansı ise %1,4’tür. Baş dönmesinin yaygın nedenleri arasında kardiyovasküler sorunlar (%3,8-56,8) ve periferik vestibüler hastalıklar (%5,4-42,1) yer almaktadır. Baş dönmesi, düşme, fonksiyonel bozukluklar ve ölüm risklerini artırmaktadır. ABD’de her yıl yaklaşık 4,3 milyon acil servis başvurusu baş dönmesi nedeniyle yapılmaktadır ve 25 yaş ve üzeri bireylerde daha sık görülmektedir. Genel olarak baş dönmesi, özellikle yaşlı nüfus arasında halk sağlığını önemli ölçüde etkilemektedir.

Baş dönmesinin yaygın nedenleri nelerdir?

Baş dönmesi, yıllık olarak nüfusun yaklaşık %15’ini etkiler ve sebepleri arasında vestibüler bozukluklar ile kardiyovasküler sorunlar bulunur. Periferik vestibüler bozukluklar, benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) gibi, baş dönmesi vakalarının %5.4 ile %42.1’ini oluştururken, kardiyovasküler sorunlar %3.8 ile %56.8 arasında değişen oranlarda rol oynar. Psikojenik faktörler ise baş dönmesinin %1.8 ile %21.6’sından sorumludur. Acil servislerde baş dönmesi vakalarının yaklaşık %33’ü genel tıbbi tanılarla açıklanır. Baş dönmesi, kadınlarda daha yaygındır ve erkek-kadın oranı 1:1.58’dir. Yaşla birlikte baş dönmesi yaygınlığı artar, 40 yaş üzeri bireylerin %40’ına kadar çıkabilir. Ayrıca baş dönmesi, tüm nedenlere bağlı ölüm oranlarında %16’lık bir artış ile ilişkilidir.

Dizziness tedavisinde kullanılan yöntemler nelerdir?

Baş dönmesi tedavisi, altta yatan nedenine bağlı olarak değişir ve vestibüler rehabilitasyon terapisi (VRT) en yaygın yöntemlerden biridir. Bir meta-analiz, VRT’nin baş dönmesi sıklığını ve şiddetini önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. Farmakolojik tedaviler, örneğin benzodiazepinler ve antihistaminikler, bazen akut baş dönmesi için kullanılır, ancak etkinlikleri sınırlıdır. Bireysel ihtiyaçlara yönelik çok yönlü müdahaleler, yaşlı bireylerde baş dönmesi engelini azaltmada etkili olmuştur. Tele-rehabilitasyon, baş dönmesi şiddetinde ve ilgili anksiyetede önemli azalmalar gösteren umut verici bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır. Genel olarak, baş dönmesinin etkin bir şekilde yönetilmesi için spesifik nedenlere ve semptomlara yönelik hedeflenmiş tedavi kombinasyonları gereklidir.

Dizziness yaşam kalitesini nasıl etkiler?

Baş dönmesi, özellikle yaşlı yetişkinlerde yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler. Yapılan araştırmalara göre, 65 yaş ve üzeri bireylerin yaklaşık %30’u baş dönmesi yaşarken, bu oran 85 yaş ve üzeri bireylerde %50’yi aşmaktadır. Bu durum, düşme riski, sosyal izolasyon, depresyon ve otonomi kaybı gibi olumsuz sonuçlarla ilişkilidir. Baş dönmesi yaşayan birinci basamak tedavi hastalarının %60’ı günlük yaşamlarında orta ve şiddetli etkiler yaşadığını bildirmektedir. Ayrıca baş dönmesi sağlıkla ilgili yaşam kalitesi puanlarını düşürerek hem fiziksel hem de mental sağlık alanlarında olumsuz etkiler yaratır. Sürekli baş dönmesi, fonksiyonel engellilik ve huzurevi yerleştirilme ihtimalini artırarak doğru tanı ve tedavinin önemini vurgulamaktadır.

Bu durumu hafifletmek için hangi yaşam tarzı değişiklikleri önerilir?

Baş dönmesini hafifletmek için şu yaşam tarzı değişiklikleri önerilmektedir: Yeterli su içmek, baş dönmesinin yaygın bir nedeni olan dehidrasyonu önler. Düzenli, dengeli öğünler yiyerek kan şekerinin dengede tutulması gerekir. Kafein, alkol ve tütün kullanımının sınırlanması tavsiye edilir. Stres yönetimi teknikleri, yoga, meditasyon veya psikoterapi gibi yöntemler ile baş dönmesini tetikleyen stres ve kaygıyı azaltabilirsiniz. Yeterli uyku almak, uyku eksikliğinden kaynaklanan baş dönmesini önler. Ani baş hareketlerinden kaçınılmalı ve yataktan kalkarken yavaşça hareket edilmelidir. Denge egzersizleri veya vestibüler rehabilitasyon terapisi, dengeyi iyileştirir ve baş dönmesi ataklarını azaltabilir. Bu değişikliklerin uygulanması, baş dönmesiyle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Eğer belirtiler devam ederse, bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır.