Ağız Yarasına Ne İyi Gelir? Ağız Yarası Neden Olur?

 Ağız yarası, ağız içi mukozasında gelişen, genellikle ağrılı ve rahatsızlık veren lezyonlardır. Travma, enfeksiyon, vitamin eksiklikleri veya bağışıklık sistemi sorunları bu duruma yol açabilir. Tedavi, altta yatan nedenin belirlenmesiyle planlanır.

Ağız yaraları akut veya kronik olabilir. Akut yaralar genellikle kısa sürede iyileşirken, kronik yaralar sistemik hastalıkların habercisi olabilir. Özellikle 2 haftadan uzun süren yaralar mutlaka uzman hekim tarafından değerlendirilmelidir.

Hastalık öyküsü, ağız muayenesi ve gerekirse biyopsi ile teşhis yapılır. Mikrobiyolojik incelemeler ve kan testleri, altta yatan nedenin saptanmasında yardımcıdır. Doğru tanı, etkin tedavinin en önemli adımıdır.

Korunma amacıyla ağız hijyenine dikkat etmek, dengeli beslenmek ve zararlı alışkanlıklardan uzak durmak gerekir. Düzenli diş hekimi kontrolleri, ağız sağlığının korunmasında önemli rol oynar.

Ağız Yaralarının Gizli Tetikleyicileri Nelerdir?

Ağız yaralarının altında yatan sebepler çeşitlilik gösterir ve sıklıkla göz ardı edilen tetikleyicilere bağlıdır. Besin eksiklikleri özellikle B12 vitamini, demir, çinko ve folik asit eksikliği ağız yarası oluşumuna zemin hazırlar. Ayrıca stres vücudun savunma sistemini zayıflatır ve ağız yaralarının oluşumuna katkıda bulunur. Psikolojik stresin yüksek olduğu durumlarda yaralar daha sık görülebilir.

Kadınlarda görülen hormonal dalgalanmalar ağız yaralarını tetikleyebilir. Küçük yaralanmalar ve tahrişler de yaraların oluşmasına neden olabilir. Yanağın ısırılması veya diş tedavileri bu tür tahrişlere örnek gösterilebilir. Gıda hassasiyetleri asitli ve baharatlı gıdalar başta olmak üzere yaraların oluşumunu hızlandırabilir.

Altta yatan otoimmün hastalıklar ağız yaralarının sık görülmesine yol açar. Alerjik reaksiyonlar da benzer şekilde yaraların oluşumunu tetikleyebilir. Bağışıklık sistemi zayıfladığında ise yaralar daha sık ve şiddetli bir şekilde ortaya çıkabilir.

Ağız Yarası Türleri ve Belirtileri Nelerdir?

Ağız yaraları çeşitli türlerde olabilir ve her birinin belirtileri ile nedenleri farklılık gösterir. En sık karşılaşılan ağız yarası türleri şunlardır:

• Aftöz Ülserler: Ağız içinde diş etlerinde, dilde veya yanak içlerinde oluşur. Kenarları kırmızı, merkezi beyaz veya sarı renklidir ve genellikle acı verir. Bu ülserlerin başlıca nedenleri stres, küçük yaralanmalar ve bazı gıdalardır.
• Uçuklar: Dudaklarda veya ağız çevresinde görülen içi sıvı dolu kabarcıklardır. Başlangıçta karıncalanma hissi ile ortaya çıkar ve herpes simpleks virüsü tarafından kaynaklanır. Bu durum stres ya da ateş gibi faktörlerle tetiklenebilir.
• Ağız Pamukçuğu: Özellikle dil ve yanak içlerinde görülen kremsi beyaz lezyonlardır. Zayıf bağışıklık sistemleri veya antibiyotik kullanımı sonucu Candida mantarının aşırı çoğalması bu duruma neden olur.
• Lökoplaki: Ağız içinde beyaz, kalınlaşmış lekeler şeklinde kendini gösterir. Sigara içmek veya tütün çiğnemek gibi tahriş edici faktörler lökoplakinin başlıca sebeplerindendir.
• Eritroplaki: Ağız içinde kırmızı, kadifemsi lekeler görülür ve genellikle tütün veya alkol kullanımından kaynaklanır.
• Ağız Kanseri: Kalıcı yaralar veya şişlikler, kırmızı veya beyaz lekeler ile bilinir ve ciddi sağlık sorunlarının göstergesidir.
• El, Ayak ve Ağız Hastalığı: Özellikle çocuklarda görülen bu hastalık ağızda ağrılı kabarcıklarla kendini belli eder. Coxsackie virüsü bu durumun ana etkenidir.
• Gingivostomatit: Diş etlerinde şişlik ve ağızda ülser benzeri lezyonlar ile kendini gösterir. Genellikle viral enfeksiyonlar nedeniyledir.

Ağız Yarası Acısını Anında Dindirmenin Yolları Nelerdir?

Ağız yarası acısını hafifletmek için çeşitli yöntemler mevcuttur. Öncelikle KBB uzmanları ağrıyı geçici olarak dindirmek amacıyla topikal anestezikler tedavisi uygular. Lidokain veya benzokain içeren ürünler ağrının yoğun hissedildiği bölgelerde uyuşukluk sağlar. İltihabı azaltma ve enfeksiyon riskini minimize etme amacıyla antiseptik gargaralar da önerilir. Bu gargaralar özellikle klorheksidin glukonat içerir.

• Steroid bazlı merhemler iltihabı kontrol altına alarak ağrıyı azaltır.
• Su bazlı koruyucu sürümler ise yarayı koruyarak tahrişi önler.
• Ağrıyı doğal yollarla azaltmayı amaçlayan yöntemler de bulunur:
  • Kapsaisin gargaraları sinir uçlarını geçici olarak duyarsızlaştırır.
  • Soğuk su ile yapılan düzenli çalkalamalar anında rahatlama sağlar.

Bazı durumlarda daha şiddetli ağrılar için sistemik ilaçlar kullanılır. Düşük seviyeli lazer tedavisi ise özellikle kronik yaraların tedavisinde ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.

Ağız Yaraları Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ağız yaralarının tedavisi altta yatan nedenlere göre farklılık gösterir.

• Biyopsi ve Tanı:

Kalıcı ya da belirsiz yaralar için biyopsi yapılabilir. Bu işlemle yaranın kanserli olup olmadığı tespit edilir. Laboratuvarda doku örneği analiz edilir.

• İlaç Tedavisi:

İlaçlarla tedavi edilmektedir. Topikal tedaviler; antiseptik jeller, steroid içeren merhemler ve ağrıyı azaltıcı gargaralar içerir. Ağır durumlarda ağız yoluyla alınan steroidler ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar gerekebilir. Eğer yaralar herpes simpleks virüsünden kaynaklanıyorsa antiviral ilaçlar kullanılır. Pamukçuk gibi mantar enfeksiyonları nistatin veya flukonazol ile tedavi edilir.

• Cerrahi Eksizyon:

Tümör veya kanser öncesi lezyonlar için cerrahi müdahale gerekebilir. Prosedür lokal veya genel anestezi ile gerçekleştirilir.

• Kriyoterapi:

Sıvı nitrojen kullanılarak yapılan dondurma işlemi belirli lezyon türlerinde etkilidir.

• Lazer Tedavisi:

Lazer tedavileri yaraları çıkarmak ya da boyutlarını küçültmek amacıyla tercih edilir. Bu yöntem geleneksel cerrahiye kıyasla daha az rahatsızlık ve daha hızlı iyileşme sunar.

Düzenli takip ve kontrol iyileşme sürecini izlemek ve olası komplikasyonları engellemek için büyük önem taşır. KBB uzmanları hastalara diyet değişiklikleri ve stres yönetimi teknikleri önererek gelecekteki oluşumları önlemeye yardımcı olabilirler.

Ağız Yaraları Bağışıklık Sistemimiz Hakkında Ne Söyler?

Ağız yaraları bağışıklık sistemi hakkında çeşitli ipuçları verebilir. Özellikle bağışıklık fonksiyonu ile ilgili sorunların varlığı bu tür yaralarla belirlenebilir. Bağışıklık sistemi zayıfladığında ağızda daha fazla enfeksiyon ve yara görülme olasılığı artar.

Otoimmün Hastalıklar:

• HIV/AIDS ve lupus gibi durumlar genellikle ağız kuruluğu ve ülserlere yol açar.
• Sjögren sendromu tükürük bezlerini etkiler bu da tükürük üretimini azaltır ve ağız kuruluğuna neden olur.

İltihabi Tepkiler:

• Lupus ve Crohn hastalığı gibi durumlar iltihaplanma yoluyla ağrı ve yara oluşumuna neden olabilir.

Bu rahatsızlıklar ağız içinde iltihaplanmaya ve sonuç olarak kızarıklık, ağrı ve yaraların oluşumuna neden olur. İltihaplanma süreci ağız sağlığının korunmasını zorlaştırır. Otoimmün hastalıkların yol açtığı sürekli iltihabi durum vücudun besinleri doğru bir şekilde emmesini engelleyebilir. Bu durum zayıf besin emilimi nedeniyle diş eti hastalıklarının şiddetlenmesine ve iyileşme sürecinin gecikmesine yol açar. Özellikle ağır tedaviler gören bireylerde görülen nötropeni ağız yaralarına karşı savunmasızlığı artırır.

Ağız Yaraları Hangi Durumlarda KBB Uzmanına Gidilmesini Gerektirir?

Ağız yaraları genellikle bir Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanına başvurmayı gerektirir:

• Kalıcı Yaralar: İki haftadan uzun süren yaralar daha ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Bu tür yaralar uzman bir değerlendirme gerektirir.
• Şiddetli Ağrı: Günlük yaşamı olumsuz etkileyen yoğun ağrı varlığında profesyonel müdahale şarttır. Bu ağrılar daha ciddi sağlık problemlerinin göstergesi olabilir.
• Sık Tekrarlama: Yaraların sık sık tekrar etmesi sistemik sorunların işareti olabilir:
  • Otoimmün hastalıklar
  • Beslenme yetersizlikleri
• Olağandışı veya Büyük Yaralar: Normalden büyük ya da olağan dışı görünümlü yaralar ciddi hastalıkların belirtisi olabilir. Bu tip yaraların biyopsi yoluyla incelenmesi önerilir.
• İlişkili Belirtiler: Ateş veya lenf bezlerinde şişkinlik gibi ek belirtiler acil müdahaleyi zorunlu kılar. Bu belirtiler daha ciddi bir sağlık sorununun varlığını gösterebilir.

Bu durumlar göz önüne alındığında ağız yaraları bazen basit bir rahatsızlıktan daha fazlasını işaret edebilir ve uzman bir KBB uzmanına danışmak elzemdir.

Ağız Yaralarında Alternatif Tıp Yöntemleri Etkili Midir?

Ağız yaraları için alternatif tıp yöntemlerinin kullanımı bazı rahatlama sağlayabilir. Ancak, bu yöntemler genellikle güçlü bilimsel kanıtlarla desteklenmemektedir. Papatya, aloe vera ve zerdeçal gibi doğal ürünler anti-inflamatuar ve antimikrobiyal özellikleriyle bilinir. Yine de bunların etkinlikleri çoğunlukla anekdotsal kanıtlara ve ön çalışmalara dayanmaktadır.

• Papatya kompresi: Anti-enflamatuar ve antimikrobiyal özellikleri nedeniyle önerilir.
• Zerdeçal macunu: Tarihsel kullanımlar ve ön kanıtlarla antimikrobiyal etkilere sahip olduğu düşünülür.
• Aloe vera jeli: Ağrıyı azaltma ve iyileşmeyi hızlandırma potansiyeline sahiptir.

Alternatif yöntemler semptomatik rahatlama sunarken, ağız yaralarının yönetiminde ana tedavi yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Bunun yerine KBB uzmanlarının önerdiği antiviral ilaçlar ve gargaralar gibi geleneksel tedaviler genellikle daha etkili ve güvenilir sonuçlar sunar. Alternatif yöntemler tamamlayıcı tedaviler olarak değerlendirilebilir. Ancak sürekli veya şiddetli ağız yaraları durumunda mutlaka bir KBB uzmanına danışılmalıdır.

Hamilelikte Ağız Yaraları Nasıl Tedavi Edilir?

Hamilelik sırasında ağız yaralarının tedavisi özel önlemler gerektirir. Hem annenin hem de gelişmekte olan bebeğin sağlığını korumak için tedavi seçenekleri dikkatle seçilmelidir. Bu dönemde kullanılabilecek tedavi yöntemleri güvenli ve etkili olmalıdır. Hamilelikte ağız yaraları için önerilen bazı tedavi yöntemleri şunlardır:

Topikal Kortikosteroidler:

• Triamsinolon asetonid içeren diş macunu yaraların üzerinde koruyucu bir tabaka oluşturur ve iltihabı azaltır.

Tuzlu Su Gargarası:

• Ilık tuzlu su ile yapılan gargara ağız içindeki tahrişi yatıştırır ve iyileşmeyi hızlandırabilir.

Ağız Hijyenini Koruma:

• Yumuşak bir diş fırçası kullanarak nazikçe fırçalamak ve alkolsüz gargara ile ağız hijyenini sürdürmek enfeksiyon riskini azaltır.

Antimikrobiyal İlaçlar:

• Uçuk tedavisinde kullanılan asiklovir gibi antiviral merhemler doktor kontrolünde güvenle kullanılabilir.

Tahriş Edicilerden Kaçınma:

• Baharatlı ve asitli gıdalar ile sert yiyeceklerden uzak durmak yaraların şiddetini artırmayı önler.

Bunlar dışında stres yönetimi ve ağızda meydana gelebilecek travmaları önlemek yaraların tekrarlanmasını engelleyebilir. Eğer ağız yaraları iki haftadan uzun sürerse veya iyileşme belirtisi göstermezse bir KBB uzmanına başvurmak gerekir. Bu süreçte uzman görüşü hem annenin hem de bebeğin sağlığı için mühimdir.

Çocuklarda Ağız Yaraları Neden Olur ve Nasıl Geçer?

Çocuklarda ağız yaraları sık görülen bir sağlık sorunudur. Çeşitli faktörler bu tür yaraların oluşumuna katkıda bulunabilir. Aftöz ülserler vitamin eksikliklerinden kaynaklanabilir. Bu ülserler ağrılıdır ve genellikle ağız içinde beyaz veya gri yaralar olarak görülür. El-ayak-ağız hastalığı ise Coxsackie virüsünün neden olduğu bir enfeksiyondur. Bu durumda ağız içinde ülserler ve eller ile ayaklarda kabarcıklar ortaya çıkabilir. Herpes simpleks virüsü enfeksiyonu özellikle küçük çocuklarda ağız içinde ve çevresinde çoklu ülserlere yol açabilir. Ağız yaralanmaları da dikkatsizlik sonucu meydana gelebilir ve yaralar aftöz ülsere benzer şekilde iyileşir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

Topikal İlaçlar:

• Kortikosteroidler: Aftöz ülserlerin iltihabını ve ağrısını azaltabilir.
• Antiviral Merhemler: Uçuk tedavisinde kullanılır ve salgınların süresini kısaltır.

Ağız Gargaraları:

• Antiseptik Gargaralar: Ağrıyı hafifletir ve enfeksiyon riskini azaltır.
• Tuzlu Su veya Karbonatlı Su Gargaraları: Yaraların rahatlamasına yardımcı olur.

Ağrı Yönetimi:

• Reçetesiz Ağrı Kesiciler: Ağrı ve ateşi kontrol altına alır.
• Uyuşturucu Jeller: Yaralar üzerine doğrudan uygulandığında ağrıyı geçici olarak azaltır.

Beslenme ve Diyet Ayarlamaları:

• Tetikleyici Yiyeceklerden Kaçınma: İyileşme sürecini hızlandırır.
• Yeterli Beslenmeyi Sağlama: Vitamin eksikliklerini giderir ve tekrarlayan yaraları önler.

Hidrasyon ve Önlemleri:

• Soğuk Sıvılar ve Buzlu Çubuklar: Ağrıyı yatıştırır ve hidrasyon sağlar.

Bu tedaviler yaraların nedenine ve şiddetine göre KBB uzmanları tarafından önerilir. Tedavi edilmezse çocuklarda ağız yaraları daha büyük sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle yaraların erken tanı ve tedavisi çocuğun sağlığı için esastır.

Ağız Yaraları Kanserin Habercisi Olabilir mi?

Ağız yaraları bazen ciddi sağlık sorunlarının işaretçisi olabilir. Özellikle ağız kanseri belirli yara türleriyle kendini gösterebilir. Bu yüzden aft gibi benign yaralar ile kanseri işaret edebilecek yaraları ayırt etmek büyük önem taşır. Benign yaralar genellikle birkaç hafta içinde iyileşirken kanser belirtisi olabilecek yaralar iyileşme göstermez. Ağız kanserinin başlıca göstergeleri şunlardır:

• İki haftadan uzun süren yaralar
• Ağrısız beyaz veya kırmızı lekeler
• Kalıcı ağrı veya şişlik
• Yutma veya çiğneme zorluğu
• Dişlerde gevşeklik
• Açıklanamayan kanama veya uyuşma

Sıkça Sorulan Sorular

Ağız yarası neden oluşur ve en sık görülen sebepler nelerdir?

Ağız yaraları genellikle stres, bağışıklık sistemi zayıflığı, vitamin-mineral eksiklikleri, ağız içi travmalar ve bazı ilaçların yan etkileri nedeniyle ortaya çıkar.

Ağız yarası vitamin ve mineral eksiklikleriyle ilişkili midir?

Evet, özellikle B12, folik asit, çinko ve demir eksiklikleri ağız yaralarının gelişmesinde önemli rol oynar. Bu eksikliklerin giderilmesi yaraların tekrarlamasını azaltabilir.

Ağız yarası hangi hastalıkların belirtisi olabilir?

Tekrarlayan ağız yaraları Behçet hastalığı, çölyak, Crohn hastalığı, lupus veya HIV gibi sistemik hastalıkların bir belirtisi olabilir. Bu durumda tıbbi inceleme şarttır.

Çocuklarda ağız yarası neden daha sık görülebilir?

Çocuklarda bağışıklık sistemi hassasiyetleri, viral enfeksiyonlar ve ağız içi travmalar ağız yarasına yol açabilir. Ayrıca vitamin eksiklikleri de çocuklarda önemli bir faktördür.

Ağız yarası bulaşıcı mıdır?

Aft tipi ağız yaraları bulaşıcı değildir. Ancak herpes virüsüne bağlı ağız yaraları temasla bulaşabilir. Bu nedenle nedeni doğru tespit etmek önemlidir.

Ağız yarası en hızlı nasıl iyileşir?

Tuzlu su veya karbonat gargarası, lokal anestezik jeller ve antiseptik solüsyonlar yaraların iyileşmesini hızlandırabilir. Ayrıca tetikleyici yiyeceklerden uzak durmak önemlidir.

Ağız yarası ne kadar sürede geçer?

Çoğu ağız yarası 7-14 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Ancak bağışıklık sistemi sorunları veya vitamin eksiklikleri varsa süreç daha uzun sürebilir.

Ağız yarası için hangi yiyeceklerden kaçınılmalıdır?

Asitli, baharatlı ve sert gıdalar yaraları tahriş ederek ağrıyı artırabilir. Daha yumuşak, soğuk ve nötr yiyecekler tercih edilmelidir.

Ağız yarası tedavisinde hangi ilaçlar kullanılabilir?

Lokal anestezik jeller, antiseptik gargara ve bağışıklık düzenleyici ilaçlar kullanılabilir. Sık tekrarlayan vakalarda vitamin takviyesi de tedaviye eklenebilir.

Ağız yarası uzun süre geçmezse hangi durumlar düşünülmelidir?

Üç haftadan uzun süren, büyüyen veya kanamalı yaralar ağız kanseri veya başka ciddi hastalıkların belirtisi olabilir. Bu durumda mutlaka uzman muayenesi gereklidir.

Kaynakça:

https://www.healthline.com/health/mouth-sores

https://medlineplus.gov/ency/article/003059.htm

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.