Kanserden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?

 Kanserden korunmak için sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimsenmelidir. Sigara ve alkol kullanmamak, dengeli beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak riski önemli ölçüde azaltır.

Diyetin meyve, sebze ve lif açısından zengin olması, bağışıklık sistemini güçlendirir. İşlenmiş gıdalardan ve aşırı yağ tüketiminden kaçınılmalıdır.

Güneşin zararlı UV ışınlarından korunmak, cilt kanseri riskini azaltır. Düzenli cilt muayeneleri, erken tanı için önemlidir.

Risk faktörlerine maruziyeti en aza indirmek, tarama programlarına katılmak ve düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak kanserden korunma stratejisinin temelini oluşturur.

Kansere Karşı Beslenme Düzeni Nasıl Olmalı?

Kanser riskini azaltmak için beslenme düzeninde yapılan değişiklikler büyük önem taşır. Hücresel hasarı önleyen antioksidanlar ve fitokimyasallar içeren renkli meyve ve sebzeler sağlıklı bir diyetin temel taşlarındandır. Özellikle brokoli, karnabahar ve lahana gibi turpgiller ile yaban mersini ve çilek gibi meyveler tercih edilmelidir. Bunun yanı sıra;

• Yulaf esmer pirinç ve kinoa gibi lif bakımından zengin tam tahıllar tüketilmelidir.
• Sağlıklı yağ kaynakları olan avokado, zeytinyağı ve kuruyemişler beslenme planına dahil edilmelidir.
• Balık kümes hayvanları ve baklagiller gibi yağsız proteinler ana protein kaynakları olarak tercih edilmelidir.

Ayrıca kanser riskini artırabilecek gıdalardan kaçınmak da önemlidir. İşlenmiş etlerin tüketimi haftada 500 gramı geçmemelidir. Alkol ve yüksek şeker içeren gıdaların tüketimi sınırlandırılmalıdır. Kanserojen etkisi olabilecek işlenmiş ve hazır yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Kanserden korunma stratejileri arasında D vitamini seviyesini yeterli tutmak da yer alır. Güneş ışığı güçlendirilmiş gıdalar veya takviyeler ile D vitamini alımı artırılmalıdır. Beslenme düzeninde yapılan bu değişiklikler kanser riskini azaltmada etkili olabilir.

Kanserden Korunmada Egzersizin Rolü Nedir?

Kanserden korunmada egzersizin rolü pek çok bilimsel çalışma tarafından desteklenmektedir. Fiziksel aktivite vücuttaki inflamasyon seviyelerini düşürerek ve bağışıklık sistemini güçlendirerek kanser gelişimini engelleyebilir. Hormon düzeylerinin sağlıklı bir şekilde dengelenmesine de katkıda bulunur. Bu durum özellikle hormon bağımlı kanser türlerinde riski azaltır. Egzersiz aynı zamanda sağlıklı bir vücut ağırlığının korunmasına yardımcı olur bu da obezitenin neden olduğu risk faktörlerini minimize eder.

• İltihabı azaltma ve bağışıklık fonksiyonunu iyileştirme.
• Hormonları düzenleme.
• Sağlıklı bir kilo koruma.
• Sindirimi iyileştirme ve bağırsak geçiş süresini azaltma.

Fiziksel aktivitenin sindirim sistemine olan pozitif etkileri de göz ardı edilemez. Düzenli hareket yiyeceklerin sindirim sisteminden geçiş süresini kısaltarak bağırsakların zararlı maddelere maruz kalma süresini azaltır. Bu durum özellikle gastrointestinal kanser türlerinin önlenmesinde önemli bir faktördür. Ayrıca fiziksel ve zihinsel sağlığı iyileştirerek genel yaşam kalitesini artırır. Bu iyileşme kanserle mücadelede önemli bir destek sağlar. Yüksek düzeyde egzersiz yapan bireylerin kanser riskinin önemli ölçüde azaldığı belirlenmiştir.

Kanser Taramaları Neden Önemlidir?

Kanser taramalarının önemi erken teşhiste yatar ve bu da hastalığın başarıyla tedavi edilme şansını artırır. Kanser erken aşamada teşhis edildiğinde genellikle daha lokalize ve yayılmamıştır; bu durum hastaların daha uzun süreler hayatta kalmasını sağlar. Erken teşhis aynı zamanda daha az agresif tedavi yöntemlerinin uygulanmasına olanak tanır ki bu da hasta üzerindeki fiziksel ve duygusal yükü azaltır. Daha az yoğun tedavi yan etkilerin minimuma indirilmesine de yardımcı olur.

• Artmış Hayatta Kalma Oranları: Erken teşhis sayesinde özellikle erken evrede kanserler daha yüksek hayatta kalma oranlarına sahiptir.
• Daha Az Yoğun Tedavi: Erken evrede teşhis edilen kanser vakaları genellikle daha az agresif tedavi yöntemleri gerektirir.
• Uygun Maliyetli: Erken evrede teşhis edilen kanserler ileri evre kanserlere kıyasla daha az maliyetli tedaviler sunar.

Genetik Yatkınlık Kanser Riskini Nasıl Etkiler?

Kanser gelişiminde genetik yatkınlığın rolü büyük öneme sahiptir. Her bireyde bulunabilen kalıtsal genetik mutasyonlar kanserin bazı türlerinde riski artırabilir. Bu mutasyonlar germ hattı mutasyonları olarak adlandırılır ve ebeveynlerden çocuklara geçebilir. Özellikle BRCA1 ve BRCA2 genlerinde görülen mutasyonlar meme ve yumurtalık kanseri riskini yükseltir. Ayrıca APC geni mutasyonları kolorektal kansere yol açabilir. Bu genetik faktörler kanser gelişimi için zemin hazırlar ve ek mutasyonların birikmesiyle hastalık ortaya çıkabilir.

Genetik testler sayesinde:

• Kalıtsal mutasyonların tespiti yapılabilir.
• Bireyler kanser riskleri konusunda bilinçlendirilebilir.
• Gerekli önlemler alınabilir.

Genetik danışmanlık ise bu süreçte önemli katkılar sağlar. Danışmanlık test sonuçlarının doğru yorumlanmasına yardımcı olur ve risk altındaki bireyler için önerilen önleyici stratejileri açıklar. Bu stratejiler arasında düzenli taramalar ve bazı durumlarda koruyucu tedbirler bulunur. Bu şekilde genetik yatkınlığı olan bireyler risklerini minimize etmek için proaktif adımlar atabilirler.

Güneşten Korunmak Kanserden Korur mu?

Güneşten korunmak cilt kanseri riskini önemli ölçüde azaltabilir. Güneş koruması sağlamak için bazı etkili yöntemler bulunmaktadır. En yaygın yöntemlerden biri güneş kremi kullanmaktır. Güneş kremleri zararlı UVA ve UVB ışınlarına karşı koruma sağlar. Etkili bir koruma için güneş kremi yüzme veya terleme sonrası tekrar uygulanmalıdır. Güneşin en yoğun olduğu saatlerde dışarı çıkmaktan kaçınmak da UV radyasyonundan korunmada önemlidir.

Güneş Kremi Kullanımı:

• En az 15 SPF değerine sahip güneş kremleri tercih edilmelidir.
• Güneş kremleri geniş spektrumlu olmalı ve hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruma sağlamalıdır.
• Her iki saatte bir yeniden uygulanmalıdır.

Fiziksel Engeller:

• Uzun kollu kıyafetler ve geniş kenarlı şapkalar UV ışınlarını bloke eder.
• Güneş gözlükleri göz çevresini korumak için önemlidir.
• Koyu renkli ve sıkı dokunmuş kumaşlar daha iyi koruma sunar.

Yapay UV kaynaklarından uzak durmak da cilt sağlığı için önemli bir adımdır. Solaryum gibi yapay bronzlaşma yöntemleri cilt kanseri riskini artırabilir. Genel olarak güneş koruyucu ürünlerin kullanımı koruyucu kıyafetlerle birleştirildiğinde ve yoğun güneş ışığından kaçınıldığında cilt kanseri riskini minimize eder.

Çevresel Faktörler Kanser Riskini Artırır mı?

Çevresel faktörlerin kanser üzerindeki etkileri yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkar. Özellikle endüstriyel kirlilik kanser riskini önemli ölçüde artırabilir. Çalışma ortamlarında kanserojen maddelere maruz kalmak bazı kanser türlerinin gelişimine zemin hazırlar. Radon gazı akciğer kanserine yol açan önemli bir çevresel faktördür. Bu gaz özellikle uranyum yatakları olan bölgelerdeki binalarda bulunabilir. İç ortam hava kirliliği de benzer şekilde önemli bir risk faktörüdür. Özellikle düşük gelirli ülkelerde yetersiz havalandırma ile birleşen katı yakıt kullanımı solunum yolu hastalıkları ve akciğer kanserine neden olur. Kanser riskini artıran başlıca çevresel faktörler şunlardır:

Hava Kirliliği:

• Dış ortam hava kirliliği
• İç ortam hava kirliliği

Kimyasal Maruziyetler:

• Endüstriyel atıklar
• Mesleki maruziyetler

Biyolojik ve Fiziksel Etmenler:

• Radon gazı
• İçme suyundaki arsenik

Stres Kanserle İlişkili midir?

Stresin kanserle olan ilişkisi bağışıklık sistemini ve diğer hayati süreçleri etkileyerek sağlık üzerinde ciddi sonuçlar doğurabilir. Özellikle kronik stres kanserin gelişimine ve ilerlemesine zemin hazırlayabilir. Kronik stres durumunda vücut bağışıklık sistemini baskılayıcı etkiler gösterir:

• Doğal öldürücü hücreler ve sitotoksik T hücreleri gibi savunma hücrelerinin aktiviteleri azalır.
• Bu durum kanser hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasına ve yayılmasına olanak tanır.

Ayrıca stres hormonları olan kortizol ve katekolaminlerin aşırı salgılanması da kanserle bağlantılıdır:

• Bu hormonlar tümör hücrelerinin çoğalmasını ve metastazını teşvik eder.
• Aynı zamanda tümör mikro çevresindeki hücrelere zararlı etkilerde bulunabilir.

Kronik stres aynı zamanda vücutta sürekli bir inflamatuar yanıtı tetikleyerek kanser gelişimine katkıda bulunur:

• İnflamatuar sitokinler ve diğer moleküller tümör büyümesini destekler.
• Bu süreç kanserin ilerlemesi için elverişli bir ortam yaratır.

Son olarak kronik stres psikososyal faktörleri de etkileyebilir:

• Bireylerin sağlıksız yaşam tarzı seçimleri yapmasına yol açabilir.
• Sigara ve alkol kullanımı gibi riskli davranışlar bu süreçte artabilir.

Kanserden Korunmada Aşıların Yeri Nedir?

Kanserden korunmada aşılar yararlı olabilir. Koruyucu ve tedavi edici olmak üzere iki temel kategoriye ayrılırlar. Koruyucu aşılar belirli kanser türlerine yol açabilen virüsleri hedef alır. Bunlar:

• HPV Aşısı: Çeşitli kanser türlerinin önlenmesine yardımcı olur.
• Hepatit B Aşısı: Karaciğer kanseri riskini azaltır.

Bu aşılar hastalığın kökenine müdahale ederek kanser gelişimini önleme potansiyeline sahiptir. Öte yandan tedavi edici kanser aşıları mevcut kanserleri hedef alır. İki örnek:

• Provenge: Metastatik prostat kanserinde kullanılır.
• T-VEC: Metastatik melanom tedavisinde etkilidir.

Bu aşılar vücudun bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı harekete geçirir. Ayrıca mRNA teknolojisi ile kişiselleştirilmiş kanser aşıları üzerinde çalışmalar sürmektedir. Bu yeni yaklaşım hastanın kendi genetik yapısına özel aşılar geliştirerek tedaviyi kişiselleştirmeyi amaçlar. Ayrıca ortak neoantijenleri hedefleyen hazır aşılar üzerinde de araştırmalar devam etmektedir.

Sigara ve Alkol Kanser Riskini Ne Kadar Artırır?

Sigara içmek kanser gelişimi için ciddi bir tetikleyicidir. Akciğer, boğaz ve ağız kanserleri en yaygın görülen türler arasındadır. Tütün dumanı DNA hasarı oluşturan ve vücudun genetik onarım mekanizmalarını bozan kanserojen maddeler içerir. Sigara ne kadar uzun süre içilirse kanser gelişme ihtimali o kadar yükselir.

Alkol tüketimi de benzer şekilde riskleri artırır:

• Ağız
• Boğaz
• Gırtlak
• Yemek borusu
• Karaciğer
• Kolon
• Rektum
• Meme kanserleri

Alkol metabolize olduğunda DNA’ya zarar verebilecek asetaldehide dönüşür ve oksidatif stres yoluyla hücrelere hasar verir.

Bu iki faktör birleştiğinde özellikle sindirim sisteminin üst bölümü olmak üzere kanser riski daha da artar. Alkol tütünün kanserojenlerinin hücre içine daha derinlemesine nüfuz etmesini sağlayan bir çözücü görevi görür. Sigara ve alkolün birlikte tüketimi bu kanser türlerinin riskini bireysel risklerin toplamından daha fazla artırabilir.

Kanserden Korunmada Uyku Düzeninin Önemi Nedir?

Kanserden korunmada uyku düzeninin önemi büyüktür. Uyku süresi ve kalitesi kanser riskini doğrudan etkileyebilir. Altı saatten az veya dokuz saatten fazla uyumak kanser riskini artırabilir. Bu durum özellikle bazı kanser türleriyle güçlü bir ilişki göstermiştir. Düşük uyku kalitesi sık uyanmalar ve uykuyu sürdürme zorluğu gibi sorunlar iltihaplanmaya ve bağışıklık sistemi bozukluklarına yol açarak kanser gelişimini teşvik edebilir. Ayrıca vücudun sirkadiyen ritmindeki bozulmalar melatonin üretimini düşürerek kanser riskini artırabilir. Gece vardiyaları ve düzensiz uyku düzenleri bu riski daha da yükseltir.

Yeterli uyku bağışıklık sistemini güçlendirir ve anormal hücrelerin tespit edilip yok edilmesine yardımcı olur. Uyku sırasında gerçekleşen DNA onarım süreçleri kansere yol açabilecek genetik mutasyonların önlenmesine katkıda bulunur. Bu nedenlerle uyku düzeninin korunması kanserden korunmada faydalı olabilir. Kanser riskini azaltmak için alınabilecek pratik adımlar şunlardır:

• Düzenli Bir Uyku Programı Oluşturun: Her gün aynı saatte yatıp kalkarak sirkadiyen ritminizi düzenleyin.
• Uyku Dostu Bir Ortam Yaratın: Yatak odanızı karanlık, sessiz ve serin tutun. Yatmadan önce elektronik cihaz kullanımını sınırlayın.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı Seçimleri Yapın:
  • Düzenli egzersiz yapın.
  • Dengeli beslenin.
  • Yatmadan önce büyük öğünlerden alkolden ve kafeinden kaçının.
• Stresi Yönetin: Meditasyon ve derin nefes alma teknikleri uygulayarak stresi azaltın ve uyku kalitenizi iyileştirin.

Kilo Kontrolü Kanserden Korur mu?

Kilo kontrolünün kanserden korunma sürecinde katkı sağladığı bilinmektedir. Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak çeşitli kanser türlerinin riskini düşürmek için etkili bir yöntem olabilir. Obezite vücuttaki hormonal dengesizlikleri tetikleyerek kanser hücrelerinin büyümesini kolaylaştırabilir. Bu hormonal değişiklikler kanser gelişimini destekleyen çevresel faktörler arasında yer alır.

Kilo kontrolü ile kanser riskinin azaltılması şu mekanizmalara dayanır:

• Hormonal Değişiklikler: Fazla vücut yağı hormonal değişikliklere yol açar ve bu değişiklikler kanser hücrelerinin büyümesine katkıda bulunabilir.
• İltihaplanma: Obeziteyle ilişkili kronik iltihaplanma DNA hasarı ile sonuçlanabilir ve bu da kanser riskini artırır.
• Adipokinler: Obez bireylerde yüksek leptin ve düşük adiponektin seviyeleri kanser hücrelerinin çoğalmasına neden olabilir.

Araştırmalar kilo vermenin özellikle belirli kanser türlerine karşı koruyucu olabileceğini göstermektedir. Kasıtlı kilo kaybı hormonal dengesizlikleri düzeltmeye ve vücuttaki iltihaplanma düzeylerini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu faktörlerin düzeltilmesi kanser hücrelerinin büyümesini engelleyerek koruyucu bir etki yaratabilir.

Hormonlar Kanser Riskini Etkiler mi?

Hormonlar özellikle kadın sağlığı üzerinde büyük etkilere sahiptir ve bazı kanser türlerinin gelişiminde etkili olabilirler. Östrojen ve progesteron gibi hormonlar özellikle yüksek seviyelerde ve uzun süreli maruziyetlerde meme kanseri riskini artırabilir. Bu durum özellikle erken yaşta adet görmeye başlamak veya geç menopoza girmek gibi ömrü boyunca daha fazla hormonal etki altında kalmak anlamına gelir.

Hormon replasman tedavisi menopoz belirtilerini hafifletmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir; ancak bazı riskleri de beraberinde getirir. Özellikle kombine hormon replasman tedavisi hem meme hem de yumurtalık kanseri riskini artırabilirken sadece östrojen içeren tedaviler rahim kanseri riskini yükseltir.

Doktorlar ve hastalar arasında HRT’nin kullanımına karar verilirken riskler ve faydalar dikkatlice tartışılmalıdır. Tedavi süresi ve dozajı gibi faktörler riskleri minimize etmek için özenle ayarlanmalıdır.

Kanser Tedavisi Görmüş Biriler Neler Yapmalı?

Kanser tedavisi görmüş bireylerin sürekli bakım ve izlem süreçleri oldukça önemlidir. Baş boyun kanseri tedavi sonrası dönemde bir Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanı ile düzenli olarak iletişim halinde olmak gerekmektedir. Bu uzmanlar tedavi yan etkilerini yönetme konusunda katkı sağlarlar ve potansiyel nüksleri izleme görevini üstlenirler.

• Düzenli Takip Randevuları: KBB uzmanı ile planlanan düzenli ziyaretler fizik muayeneler görüntüleme testleri ve gerekirse biyopsiler içerir. Bu randevular tedavinin uzun vadeli etkilerini kontrol altında tutar.
• Yan Etkilerin Yönetimi: Tedavi sonrası karşılaşılan ağız kuruluğu yutma güçlüğü ses değişiklikleri ve işitme kaybı gibi sorunlar için özel terapiler sunulur.
• Fonksiyonel Sorunların Ele Alınması: Konuşma ve yutma zorlukları gibi fonksiyonel sorunlar için KBB uzmanları konuşma terapistleriyle iş birliği yaparak çözüm yolları geliştirir.
• İkincil Durumların İzlenmesi: Enfeksiyonlar burun ve sinüs problemleri gibi ikincil durumlar hızlı bir şekilde teşhis ve tedavi edilir.
• İşitme ve Denge Değerlendirmeleri: İşitme testleri ve denge değerlendirmeleri yapılır gerekirse işitme cihazları önerilir.
• Psikososyal Destek: KBB uzmanları hastaların duygusal sağlıklarını desteklemek için ruh sağlığı uzmanlarına yönlendirir.

Kaynakça:

https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/in-depth/cancer-prevention/art-20044816

https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/can-cancer-be-prevented-0

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.