Kanserde Enfeksiyon Riski – Kemoterapide Enfeksiyon Belirtileri Nedir?

Kanser tedavisi gören hastalarda enfeksiyon riski bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle artar. Kemoterapi, beyaz kan hücrelerini azaltarak bu durumu tetikler.

Enfeksiyon belirtileri arasında ateş, titreme, halsizlik ve lokalize ağrı yer alır. Bu semptomlar geliştiğinde vakit kaybetmeden tıbbi yardım alınmalıdır.

Tedavi sürecinde hijyen kurallarına dikkat etmek, kalabalık ortamlardan uzak durmak ve dengeli beslenmek enfeksiyon riskini azaltır.

Bağışıklığı destekleyici önlemler ve doktorun önerdiği koruyucu tedaviler, enfeksiyon gelişimini önlemede önemli rol oynar.

Kemoterapi Sırasında Enfeksiyon Kapma Riski Ne Kadar Artar?

Kemoterapi sırasında enfeksiyon riski büyük ölçüde artar çünkü bu tedavi bağışıklık sistemini zayıflatır. Beyaz kan hücreleri özellikle nötrofiller azaldığında vücut enfeksiyonlarla mücadele edemez hale gelir. Nötropeni döneminde enfeksiyonlara karşı savunmasızlık maksimum düzeye ulaşır. Bu zaman dilimi genellikle kemoterapi seansının ardından yedinci ile on ikinci günler arasında görülür.

Enfeksiyon türleri şunları içerir:

• Bakteriyel enfeksiyonlar: Zatürre, bronşit ve idrar yolu enfeksiyonları.
• Viral enfeksiyonlar: Grip, uçuk ve nezle.
• Mantar enfeksiyonları: Ağız ve boğazda görülen maya enfeksiyonları (pamukçuk).

Risk faktörleri ise şu şekildedir:

• Yaş: Özellikle 65 yaş ve üzeri bireyler daha yüksek risk altındadır.
• Cinsiyet: Kadınlar biraz daha yüksek risk taşıyabilir.
• Önceki tedaviler: Daha önce yapılmış kemoterapi veya radyasyon tedavileri.
• Mevcut sağlık koşulları: Diyabet, böbrek hastalığı, karaciğer hastalığı, kronik bronşit ve otoimmün hastalıklar.
• Kanser türü: Kan veya lenf düğümlerini etkileyen kanserler yani lösemi veya lenfoma.
• Kemoterapi yoğunluğu: Daha güçlü kemoterapi rejimleri daha şiddetli nötropeniye neden olarak riski artırır.

Hangi Enfeksiyon Türleri Kanser Hastalarında Daha Sık Görülür?

Kanser hastaları zayıflayan bağışıklık sistemleri nedeniyle çeşitli enfeksiyon türlerine karşı daha hassastır. Tedavi süreçlerinde özellikle kemoterapi ve radyasyon bağışıklık sisteminin direncini düşürür. Bu durum hastaların bakteriyel, viral, fungal ve fırsatçı enfeksiyonlara yakalanma riskini artırır.

Bakteriyel Enfeksiyonlar: Kanser hastalarında en yaygın görülen enfeksiyon türleridir.

• Stafilokok enfeksiyonları
• Streptokok enfeksiyonları
• Enterokoklar

Bu bakteriler idrar yolu enfeksiyonları, zatürre ve sepsis gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Viral Enfeksiyonlar: Bu grup enfeksiyonlar da kanser hastaları için büyük risk taşır.

• Herpes simpleks virüsü
• Varisella zoster virüsü
• Sitomegalovirüs (CMV)

Herpes simpleks soğuk yaralarına yol açarken varisella zoster su çiçeği ve zona gibi hastalıkları tetikler. CMV ise özellikle bağışıklık sistemi zayıf hastalarda daha ciddi enfeksiyonlara yol açabilir.

Fungal Enfeksiyonlar: Zayıflamış bağışıklık sistemi fungal enfeksiyon riskini artırır.

• Kandidiyaz (pamukçuk)
• Aspergilloz
• Pneumocystis pnömonisi

Çevresel faktörler nedeniyle ortaya çıkan bu mantarlar özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda aşırı büyüyebilir.

Fırsatçı Enfeksiyonlar: Sağlıklı bireylerde genellikle zararsız olan bazı patojenler kanser hastalarında ciddi enfeksiyonlara neden olabilir.

• Candida
• Pneumocystis jirovecii
• Toksoplazmoz

Kemoterapi Döneminde Enfeksiyon Belirtileri Nelerdir?

Kemoterapi döneminde hasta çeşitli enfeksiyon belirtilerine karşı tetikte olmalıdır. Bu belirtiler genellikle tedavinin bağışıklık sistemini zayıflatmasından kaynaklanır. Hastaların bilmesi gereken başlıca belirtiler şunlardır:

• Ateş enfeksiyonun sıklıkla görülen bir işaretidir. 38°C’yi aşan sıcaklıklar dikkate alınmalıdır.
• Titreme ve terleme ateşle birlikte görülebilir ve enfeksiyonu gösterebilir.
• Öksürük veya boğaz ağrısı solunum yolu enfeksiyonlarının yaygın belirtilerindendir.
• Nefes darlığı ciddi sağlık sorunlarını işaret edebilir.
• Burun tıkanıklığı sinüs enfeksiyonlarını belirtebilir.

Diğer önemli işaretler arasında idrar yolu ve gastrointestinal sistem belirtileri bulunur:

• İdrar yaparken yanma veya ağrı
• Sık idrara çıkma
• İdrarın bulanık veya kanlı olması
• İshal
• Kusma
• Karın veya rektumda ağrı

Ağız ve deri sağlığıyla ilgili belirtiler de enfeksiyon habercisi olabilir:

• Ağızda yaralar
• Beyaz lekeler
• Yeni başlayan ağrılar
• Yara bölgelerinde kızarıklık
• Kateter giriş noktalarının etrafında ağrı veya şişlik

Vajinal sağlık için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Olağandışı vajinal akıntı
• Tahriş

Kemoterapi süresince bu belirtilerden herhangi birinin ortaya çıkması durumunda derhal tıbbi yardım aramak zorunludur. Enfeksiyonlar hızla ilerleyebilir ve ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir

Enfeksiyonlardan Korunmak İçin Kanser Hastaları Neler Yapabilir?

Kemoterapi gören kanser hastaları enfeksiyon risklerini azaltmak için çeşitli yöntemlere başvurabilirler. Hijyen konusu önceliklidir; günlük olarak yapılacak duşlar ve düzenli el yıkama enfeksiyon kapma olasılığını düşürür. Ayrıca hastalar ciltlerini nemli tutmak için kokusuz losyonlar kullanmalıdır. Ağız sağlığına özen göstermek diş fırçalarını ve yemek kaplarını başkalarıyla paylaşmamak gerekir. Kesikler ve yaralar temiz tutulmalı ve mümkünse koruyucu eldiven kullanılmalıdır.

Beslenme:

• Meyve sebze ve tam tahıllar gibi bağışıklık sistemini güçlendiren gıdalar tüketilmeli.
• Çiğ veya az pişmiş gıdalardan kaçınılmalı ve yiyecekler uygun şekilde pişirilmeli.
• Bol sıvı tüketimi vücut fonksiyonlarının desteklenmesine yardımcı olur.

Aşılar:

• Yıllık grip aşısı yapılması önerilir.
• Zatürre ve COVID-19 gibi diğer önemli aşılar için doktor tavsiyesi alınmalıdır.

Kalabalık ortamlardan uzak durmak maske takmak ve gerektiğinde fiziksel mesafeyi korumak gibi sosyal temas yönetimi de önemlidir.

Kemoterapi Sırasında Enfeksiyon Kaparsam Ne Yapmalıyım?

Kemoterapi sırasında enfeksiyon kapmanız durumunda yapmanız gerekenler şunlardır:

• Hemen doktorunuzla iletişime geçin. Yüksek ateş, titreme, öksürük ve boğaz ağrısı gibi enfeksiyon belirtileri gözlemlediğiniz anda bir KBB uzmanıyla iletişim kurmanız önemlidir.
• Önerilen tedavi planına sıkı sıkıya uyun. Doktorunuz enfeksiyonun türüne göre antibiyotik veya antifungal tedavi önerebilir.
• Reçetesiz ilaç kullanımından kaçının. Aspirin ve ibuprofen gibi ilaçlar belirtileri maskeleyebilir ve teşhisin gecikmesine neden olabilir.
• Düzenli olarak kan testleri yaptırarak beyaz kan hücre sayınızı kontrol altında tutun. Bu testler enfeksiyonun varlığını ve şiddetini değerlendirmede önemlidir.

Önleyici tedbirler almak da enfeksiyon riskini azaltabilir:

• Hijyen kurallarına uyun. Ellerinizi sık sık yıkayarak enfeksiyon kapma olasılığınızı düşürün.
• Kalabalık ortamlardan ve hasta kişilerle yakın temastan uzak durun. Bu enfeksiyon riskinizi önemli ölçüde azaltabilir.
• Ağız hijyenine özen gösterin. Dişlerinizi nazikçe fırçalayarak ve ağız içi yaralar için günlük kontroller yaparak enfeksiyon riskini minimize edin.
• Herhangi bir yara veya sıyrık oluştuğunda bunu derhal temizleyin. Bu enfeksiyonun başlamasını veya yayılmasını önleyebilir.

Kemoterapi Dışında Kanser Tedavileri Enfeksiyon Riskini Artırır mı?

Kemoterapi dışındaki kanser tedavileri de enfeksiyon riskini artırabilir. Radyoterapi sağlıklı hücrelere zarar verebilir ki bu beyaz kan hücrelerini üreten kemik iliği hücrelerini de kapsar. Böylece özellikle geniş vücut bölgeleri veya önemli kemikler ışınlandığında enfeksiyonla savaşma kapasitesi düşer. Tüm vücut ışınlaması genellikle nakil öncesi uygulandığında kemik iliği üzerindeki etkileriyle bilinir ve enfeksiyon riskini ciddi şekilde artırır.

• Cerrahi: Cilt ve mukoza zarlarında kesikler enfeksiyon kapısını açar. Özellikle büyük cerrahi işlemler ve merkezi hatlar enfeksiyon riskini yükseltir.
• İmmünoterapi: Bağışıklık sistemini güçlendirirken bazen enfeksiyon duyarlılığını da artırabilir. Yüksek sitokin seviyeleri, ateş gibi enfeksiyona benzer belirtiler oluşturabilir.
• Hedefli Tedavi: Bu tedaviler bağışıklık sistemini etkileyebilir ve enfeksiyon riskini değişken bir düzeyde etkileyebilir.
• Kök Hücre ve Kemik İliği Nakilleri: Yoğun kemoterapi veya radyasyon sonrası zayıflayan bağışıklık sistemi yüksek enfeksiyon riski taşır. Nakil sonrası sıkı hijyen ve profilaktik antibiyotik kullanımı gerekebilir.
• Steroidler: Bağışıklık sistemini baskılayarak enfeksiyon riskini artırır.

Kanser Hastalarında Enfeksiyonların Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kanser hastaları kemoterapi ve diğer tedaviler sırasında enfeksiyon riski altındadır. Tedavi sürecinde kullanılan farklı yöntemlerle bu risk yönetilir. Öncelikle geniş spektrumlu antibiyotikler enfeksiyonun tipi kesinleşene kadar kullanılır. Daha sonra spesifik enfeksiyonlara yönelik tedaviler devreye girer.

• Antibiyotikler: Enfeksiyonun bakteriyel olduğu durumlar için temel tedavi yöntemidir.
• Antiviral İlaçlar: Özellikle latent virüslerin reaktivasyonunu önlemek için hayati önem taşır.
• Antifungal İlaçlar: Kanser hastaları mantar enfeksiyonlarına karşı yüksek risk taşır; bu nedenle bu ilaçlar sıkça reçete edilir.

Ayrıca enfeksiyon sürelerini kısaltmak ve onları daha yönetilebilir hale getirmek için granülosit koloni uyarıcı faktörler uygulanabilir. Destekleyici tedaviler ile hastaların genel durumu ve bağışıklık sistemi güçlendirilir. Bu tedaviler hastanın sıvı alımını ve beslenmesini de içerir böylece enfeksiyonla mücadelede daha dirençli hale gelirler. KBB uzmanlarının katkısıyla özellikle kulak, burun ve boğaz bölgesindeki enfeksiyonlar etkin bir şekilde yönetilir. Uzmanlar gerekli görüldüğünde prosedürler uygulayabilir ve enfeksiyon kontrolü için özel ilaçlar reçete edebilir.

Enfeksiyonlar Kanser Tedavisini Nasıl Etkiler?

Kemoterapi sırasında ortaya çıkan enfeksiyonlar kanser tedavisinin seyrini önemli ölçüde etkileyebilir. Tedavi süreçlerinin ertelenmesi sıkça karşılaşılan bir durumdur. Enfeksiyonlar kemoterapi veya radyoterapi seanslarının gecikmesine neden olur; bu da hastanın tedavi sürecinin uzamasına yol açar. Enfeksiyon nedeniyle tedavi dozlarında değişiklikler yapılması gerekebilir. Nötropeni durumu beyaz kan hücresi sayısının düşmesine bağlı olarak tedavi dozlarının azaltılmasını veya tedavinin geçici olarak durdurulmasını gerektirebilir.

Yan etkiler konusunda da dikkatli olunmalıdır:

• Artan Enfeksiyon Riski: Kemoterapi mukoza zarlarına zarar verebilir ve enfeksiyonlara açık hale getirebilir.
• Yan Etkilerin Yönetimi: Genellikle antibiyotikler antiviraller veya antifungaller kullanılır. Ayrıca beyaz kan hücresi üretimini uyarmak için büyüme faktörleri de tedaviye eklenebilir.

Bu etkiler hasta üzerinde ekstra bir yük oluşturur ve genel sağlık durumunu zorlayabilir. Özellikle zatürre mantar enfeksiyonları ve Clostridium difficile gibi ciddi enfeksiyonlar kanser hastalarında daha sık görülür.

Kanser Hastalarında Enfeksiyonların Önlenmesi Neden Önemlidir?

Kanser hastalarında enfeksiyonların önlenmesi çeşitli yönlerden oldukça mühimdir. İlk olarak bağışıklık sistemi kanser ve onun tedavisi nedeniyle oldukça hassas bir duruma gelir. Bu hassasiyet basit enfeksiyonların bile ciddi sağlık sorunlarına yol açmasına neden olabilir. Tedaviler özellikle kemoterapi ve radyasyon bağışıklık sistemini baskılar ve beyaz kan hücrelerinin seviyesini düşürür. Bu durum nötropeni olarak bilinir ve enfeksiyonlara karşı savunmasızlık anlamına gelir.

Enfeksiyonların önlenmesi tedavinin kesintiye uğramaması için de önemlidir:

• Hastaneye yatışların önlenmesi.
• Tedavi sürekliliğinin korunması.
• Tedavi dozlarının düzenli verilmesi.

Bu unsurlar kanser tedavisinin genel başarısını direkt etkiler. Enfeksiyonların yönetimi hastaların yaşam kalitesini de doğrudan etkiler:

• Fiziksel ve duygusal stresin azaltılması.
• Hastanede kalış sürelerinin kısalması.
• Tıbbi müdahale ihtiyacının azalması.

Sonuç olarak kanser hastaları için enfeksiyon kontrolü daha az komplikasyon ve daha yüksek tedavi başarısı demektir.

Enfeksiyonlar Kanser Hastalarında Hangi Komplikasyonlara Yol Açabilir?

Kanser hastalarında enfeksiyonlar ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu hastalar özellikle kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler nedeniyle bağışıklık sistemleri zayıfladığında daha savunmasız hale gelirler. Enfeksiyonlar çeşitli komplikasyonları tetikleyebilir:

• Sepsis: Kanser hastalarında bu durum vücutta genel bir iltihaplanma yaratır. Sepsis hızla ilerleyerek septik şoka yol açabilir. Bu şok durumu kan basıncının tehlikeli seviyelere düşmesine ve çoklu organ yetmezliğine neden olur.
• Organ Yetmezliği: Sepsis sonucu organlar yeterince kan alamaz. Özellikle nötropeni durumunda organ yetmezliği riski artar ve çoğu zaman şu müdahaleler gereklidir:
  • Böbrek yetmezliği için diyaliz
  • Solunum yetmezliği için mekanik ventilasyon
• Ölüm: Sepsis ve sonrasında gelişen komplikasyonlar özellikle kanser hastalarında yüksek ölüm oranlarına neden olur. Etkili tedavi sağlansa bile prognoz genellikle kötüdür ve ciddi sağlık sorunları yaşanabilir.

Kanser Hastalarında Ağız ve Boğaz Enfeksiyonları Nasıl Önlenir?

Kemoterapi veya radyasyon gibi kanser tedavileri sırasında hastaların bağışıklık sistemi zayıflar. Bu durum ağız ve boğaz enfeksiyonlarının önlenmesini önemli hale getirir. KBB uzmanları enfeksiyon riskini minimize etmek için etkili yöntemler önerir:

İyi Ağız Hijyeni Sağlamak:

• Düzenli olarak yumuşak kıllı bir diş fırçası kullanmak
• Alkolsüz gargara ile ağız bakımı yapmak
• Her gün diş ipi kullanarak yiyecek artıklarını temizlemek

Hidrasyon:

• Bol miktarda su içerek mukoza zarlarını nemli tutmak
• Kafeinli ve alkollü içeceklerden uzak durarak ağzın kurumasını önlemek

Düzenli Diş Muayeneleri:

• Diş hekimine düzenli ziyaretler potansiyel enfeksiyon kaynaklarını erken tespit etmeye yardımcı olur

Tahriş Edici Maddelerden Kaçınmak:

• Tütün, alkol ve asitli yiyecekler gibi tahriş edici maddelerden uzak durmak

Beslenme Desteği:

• Vitamin ve mineral bakımından zengin, dengeli bir diyet sürdürmek
• Yumuşak ve hafif yiyecekleri tercih etmek

Koruyucu İlaçlar:

• Yüksek enfeksiyon riski altındaki hastalar için doktorlar profilaktik antifungal veya antiviral ilaçlar önerebilir

Ağız Kuruluğu Tedavisi:

• Nemlendirici kullanmak ve buz parçaları emmek

Aşılar:

• Zatürre ve grip gibi ikincil enfeksiyonları önlemek için aşıların güncel tutulması

Kalabalık ve Hasta İnsanlardan Kaçınmak:

• Bulaşıcı hastalıklar taşıyan kişilerle teması sınırlamak

Kaynakça:

https://www.cancer.org/cancer/managing-cancer/side-effects/infections.html

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7122113/

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.