Larenjit (Gırtlak İltihabı) Nedir? Larenjit Belirtileri ve Tedavisi

Larenjit, gırtlak mukozasının iltihaplanmasıdır ve genellikle ses kısıklığı, boğaz ağrısı ve öksürük ile kendini gösterir. Viral enfeksiyonlar en sık nedenler arasındadır.

Akut larenjit genellikle birkaç hafta içinde iyileşir. Kronik larenjit ise sigara, alkol, sesin aşırı kullanımı veya reflü gibi faktörlerle gelişir.

Tedavide ses istirahati, bol sıvı alımı ve altta yatan nedenin ortadan kaldırılması esastır. Bazı durumlarda ilaç tedavisi de gerekebilir.

Korunma amacıyla sigaradan uzak durmak, ses hijyenine dikkat etmek ve boğazı tahriş edici faktörlerden kaçınmak önemlidir.

Larenjit (Gırtlak İltihabı) Nedir?

Larenjit, gırtlak bölgesindeki ses tellerinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Genellikle viral enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir, ancak bakteriyel enfeksiyonlar, tahriş edici maddeler (sigara, asit reflü) veya aşırı ses kullanımı da neden olabilir. En yaygın belirtileri ses kısıklığı, boğaz ağrısı, kuru öksürük ve konuşmada zorlanmadır. Tedavi çoğunlukla ses istirahati, bol sıvı alımı ve semptomatik destekle yapılır.

Larenjit Çeşitleri

Larenjit gırtlak dokusunun iltihaplanmasıyla karakterize bir sağlık sorunudur. Hastalık akut ve kronik olmak üzere iki ana forma ayrılır:

• Akut Larenjit: Bu form çoğunlukla viral üst solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanır. İyileşme süreci kısa sürelidir ve genellikle üç ila yedi gün arasında tamamlanır. Ses kısıklığı hafif boğaz ağrısı ve kuru öksürük gibi belirtilerle kendini gösterir.
• Kronik Larenjit: Eğer larenjit üç haftadan uzun sürerse kronik olarak tanımlanır. Sürekli tekrarlayan ses kısıklığı ve boğaz ağrısı bu tipin başlıca belirtilerindendir.

Hastalığın seyri sırasında nefes alma zorlukları nadiren görülse de ciddi nefes darlığı ve stridor gibi semptomlar daha ağır bir sağlık problemine işaret edebilir. Özellikle sigara içenler ve bağışıklık sistemi zayıflamış bireyler bu durumda daha yüksek risk altındadır. Profesyonel ses kullanıcıları ses yorgunluğu şikayetinde bulunabilirler. Bu durumda sağlık uzmanları enfeksiyöz olmayan nedenleri de göz önünde bulundurmalıdır. Dolayısıyla larenjit tanı ve tedavisinde kapsamlı bir değerlendirme önemlidir.

Larenjitin Nedenleri

Larenjitin nedenleri çeşitlilik gösterir ve sıklıkla enfeksiyöz ya da enfeksiyöz olmayan etkenler tarafından tetiklenir. En yaygın sebepleri viral enfeksiyonlardır. Bunlar arasında:

• Rinovirüs
• Parainfluenza virüsü
• Solunum sinsityal virüsü
• Koronavirüs
• Adenovirüs
• İnfluenza virüsü

yer alır. Bu virüsler özellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra larenjit gelişimine yol açabilir.

Viral larenjit durumunda hastalığın ilk haftasından sonra bakteriyel süper enfeksiyon gelişebilir. En sık karşılaşılan bakteriyel etkenler:

• Streptococcus pneumoniae
• Haemophilus influenzae
• Moraxella catarrhalis

olarak sıralanabilir.

Bazı viral enfeksiyonlar özellikle çocukluk çağı hastalıkları olan kızamık suçiçeği ve boğmaca larenjit belirtileriyle ilişkilendirilir. Bu durumlar doğru bir aşı öyküsünün alınmasını gerekli kılar.

Enfeksiyöz olmayan nedenler arasında ses kötüye kullanımı ön plana çıkar. Bağırma veya yüksek sesle konuşma sonucu larenjit gelişebilir. Ayrıca profesyonel ses kullanıcıları bu durumdan sıklıkla etkilenir.

Gastroözofageal reflü hastalığı da larenjit için önemli bir neden olabilir. Laringofaringeal reflü ses kısıklığı ve boğazda gıcıklanma hissi ile kendini gösterebilir.

Çevresel faktörler de larenjit gelişiminde rol oynar. Bunlar arasında:

• Sigara dumanı
• Hava kirliliği
• Kimyasal maddelere maruziyet sayılabilir.

Son olarak kronik steroid kullanımı özellikle inhaler formda olanlar mantar enfeksiyonlarına ve dolayısıyla larenjit gelişimine zemin hazırlayabilir. Astım hastaları ve alerjiye meyilli bireyler bu tür çevresel tetikleyicilere karşı daha hassastır. Fonksiyonel disfoni gibi ses bozuklukları da benzer semptomlara neden olabilir ve genellikle büyük yaşam stresörleri ile tetiklenir.

Larenjitin Nedenleri Nelerdir?

Larenjitin akut formu genellikle viral etkenlerle ilişkilendirilir. En yaygın olarak rinovirüs parainfluenza virüsü ve solunum sinsityal virüsü başta olmak üzere çeşitli virüslerle görülür. Bu virüsler üst solunum yolu enfeksiyonlarının ardından gırtlak bölgesinde iltihaplanmaya yol açabilir. Viral larenjit sürecinde bakteriyel süperenfeksiyon gelişebilir ve bu durum genellikle semptomların başlamasından bir hafta sonra ortaya çıkar.

En sık rastlanan bakteriyel patojenler:

• Streptococcus pneumoniae
• Haemophilus influenzae
• Moraxella catarrhalis

Ayrıca çocuklarda laringotrakeobronşit olarak bilinen krup çoğunlukla parainfluenza-1 virüsü nedeniyle meydana gelir. Bu durum tipik olarak karakteristik bir havlama şeklinde öksürük ve nefes alırken ortaya çıkan hırıltılı seslerle kendini gösterir.

Enfeksiyöz olmayan larenjit nedenleri arasında sesin yanlış kullanımı bulunur. Özellikle yüksek sesle konuşma bağırma gibi eylemler sonrasında ses tellerinde zarar meydana gelebilir. Bu özellikle ses eğitimi almamış kişilerde daha sık görülür. Gastroözofageal reflü hastalığı da larenjitin sık rastlanan nedenlerindendir. Bu durum mide asidinin yemek borusundan larenkse geri kaçmasıyla karakterizedir ve sık sık boğaz temizleme ihtiyacı veya öksürük gibi belirtilerle kendini gösterir.

Çevresel etkenler de larenjitin oluşumunda etkili olabilir. Sigara dumanı hava kirliliği ve bazı kimyasallar larenksin tahriş olmasına ve iltihaplanmasına neden olabilir. Özellikle inhaler steroid kullanımı mantar enfeksiyonlarının gelişimine zemin hazırlayabilir.

Son olarak bazı alerjik reaksiyonlar ve mevsimsel değişiklikler de larenjit semptomlarını tetikleyebilir. Özellikle astım hastalarında inhaler tedaviler sonucu gelişen kimyasal tahrişler dikkate alınmalıdır. Fonksiyonel disfoni gibi ses bozuklukları da stres veya psikolojik faktörler sonucu ortaya çıkabilir ve bu durumlar larenjit semptomlarına benzer belirtiler gösterebilir.

Larenjit Sırasında Ses Kısıklığı ve Tedavi Yöntemleri

Akut larenjit sırasında vokal kordlar ve çevre dokuların iltihaplanması ses kısıklığına yol açar. Enflamasyon supraglottik glottik veya subglottik bölgeleri etkileyebilir. İyileşme süreci başladığında beyaz kan hücreleri enfeksiyon bölgesine yönelir. Bu aşama ses tellerinde ödeme neden olur ve sesin titreşimini olumsuz etkiler. Ses tellerinin ödemi arttıkça ses üretimi için gerekli olan fonasyon eşik basıncı yükselir. Bu durum hastanın sesini çıkarmakta zorlanmasına neden olur.

Ödem şiddetlendiğinde ses üretimi bazen imkansız hale gelir. Bu durumlar şunlardır:

• Ses tellerinin aşırı şişmesi,
• Vokal kordların normal fonksiyonunu engelleyen sıvı dalga dinamiklerinin bozulması,
• Ses tellerinin normal titreşim frekansının değişmesi.

Bunun sonucunda hasta belirgin bir ses kısıklığı veya afoni yaşayabilir. Bu tür vokal semptomlar tetikleyici enfeksiyon düzeldikten sonra bile sürebilir. Uzamış semptomlar için kulak burun boğaz uzmanına başvurmak önerilir.

Larenjit Semptomları ve Klinik Muayenesi

Larenjitin teşhisi kapsamlı bir hasta öyküsü ve fiziksel muayene sürecini gerektirir. Öyküde hastanın yakın zamanda yaşadığı üst solunum yolu enfeksiyonları ve diğer sağlık sorunları hakkında bilgi edinilir. Bu bilgiler doktorun tanı sürecinde kritik yönleri ayırt etmesine yardımcı olur. Fiziksel muayene özellikle larenks bölgesinin incelenmesini içerir. Bu aşamada doktor hava yolunu fleksibl laringoskop veya ayna kullanarak değerlendirir.

Başlangıç semptomları genellikle ani ve şiddetli olup çoğu hasta için tedaviye kadar şu belirtiler gözlemlenebilir:

• Ses tonunda bozulma veya tamamen ses kaybı
• Konuşma sonrası hissedilen boğaz ağrısı
• Yutkunma güçlüğü ve yemek borusunda yanma hissi
• Kuru öksürük ve sürekli boğaz temizleme ihtiyacı
• Genel halsizlik ve ateş

Muayene sırasında larenksin detaylı bir gözden geçirilmesi yapılır. Erken evrelerde görülebilecek semptomlar şunlardır:

• Eritem ve ödem ile karakterize vokal kordlar ve çevresindeki yapılar
• Hava yolunda kızarıklık ve şişlik

İleri muayenede ses tellerinde ve komşu yapılarında daha ciddi değişiklikler saptanabilir:

• Vokal kordlar arasında veya aritenoidlerde yapışkan salgı birikimi
• Reinke ödemi ve submukozal hemorajiler

Larenjitin Teşhis Yöntemleri

Larenjit tanısı koymak için doktorlar hastanın detaylı sağlık geçmişi ve fiziksel muayene sonuçlarına başvururlar. Bu ilk adımlar hastalığın temel belirtilerini ortaya koyar. Eğer hastalık tedaviye direnç gösterirse veya durum daha karmaşık bir hal alırsa daha ileri teşhis yöntemleri devreye girer:

• Resmi ses analizi ses kalitesindeki bozulmaları değerlendirir.
• Fiberoptik laringoskopi gırtlak yapısını daha yakından incelemek için kullanılır.

Stroboskopi yöntemi ise şu durumları belirleyebilir:

• Ses tellerindeki asimetri,
• Düzensizlikler,
• Mukozal dalga paternlerinde azalma.

Ancak tipik olmayan bir patojen veya tümör şüphesi yoksa ek görüntüleme ve laboratuvar çalışmalarına genellikle gerek duyulmaz. Ancak orofarinkste veya ses tellerinde enfeksiyon belirtisi olan eksüda görüldüğünde mikrobiyal kültür testi gerekebilir. Bu adımlar larenjit tanısının doğru ve etkin bir şekilde konmasını sağlar.

Larenjit Tedavi Yöntemleri ve Hastalığın Kontrolü

Larenjit tedavisi semptomların şiddetine ve nedenlerine göre değişiklik gösterir. Enfeksiyonun viral kökenli olması durumunda tedavi daha çok destekleyici yöntemlerle sürdürülür. İyileşmeyi hızlandırmak ve komplikasyon riskini azaltmak amacıyla çeşitli stratejiler devreye girer.

• Ses istirahati: Hastaların seslerini korumaları esastır. Bu vokal kordların gereksiz yere zorlanmasını önler ve iyileşme sürecini hızlandırır.
• Buhar inhalasyonu: Nemli hava boğazın rahatlamasına ve mukusun inceltilerek atılmasına yardımcı olur.
• Tahriş edici maddelerden uzak durulması: Sigara ve alkolden uzak durmak irritasyonu azaltır ve iyileşmeyi destekler.
• Diyet düzenlemeleri:
  • Kafein baharat ve yağlı gıdalardan kaçınma.
  • Yatmadan en az üç saat önce yemek yeme kuralına uyulması.
  • Bol su tüketimi.

İlaç kullanımı ise sadece belirli durumlarda ve doktor kontrolünde yapılmalıdır.

• Antifungal ilaçlar: Mantar kaynaklı larenjit vakalarında kullanımı uygundur.
• Mukolitikler: Mukusun inceltilmesine ve daha kolay atılmasına yardımcı olur.
• Anti-reflü ilaçlar: Larenjitin nedeni asit reflü ise H2 reseptör engelleyicileri veya proton pompa inhibitörleri tercih edilir.

Larenjit Tanı ve Tedavisinde Göz Önünde Bulundurulması Gereken Diğer Potansiyel Nedenler

Akut larenjit vakalarında başlıca neden genellikle viral enfeksiyonlar olsa da farklı durumlar da dikkate alınmalıdır. Hekimler ses kısıklığı gibi semptomlara yol açabilen çeşitli durumları ayırt etmekte titiz olmalıdır. Özellikle kronik veya tekrarlayan semptomlar daha derinlemesine bir değerlendirme gerektirebilir. Bu süreç hastanın yaşam kalitesini artırarak tedavi süresini kısaltabilir ve uzun vadeli komplikasyonları önleyebilir. Ayrıca bazı durumlar erken tanı ile daha iyi yönetilebilir.

• Nörolojik Durumlar: Ses teli felci ve esansiyel tremor
• Gastrointestinal Sorunlar: Reflü özofajiti
• Romatolojik/Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit Sjögren sendromu
• Alerjik Reaksiyonlar: Kronik alerjik larenjit belirtileri
• Pulmoner Sorunlar: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı
• Kas-İskelet Sistemi Sorunları: Kas gerginliği disfonisi fibromiyalji
• Psikolojik Durumlar: Stres ile bağlantılı semptomlar
• Travmatik Yaralanmalar: Larenks fraktürü
• Enfeksiyöz Nedenler: Kandidiyazis
• İlaç Yan Etkileri: İnhalasyon steroidleri kullanımı

Larenjitin Görünümü

Larenjit vakalarının çoğu kendi kendine sınırlıdır ve hastalar genellikle iyi bir iyileşme sürecine sahiptir. Tamamlanan tedavi programları hastaların fonasyon kabiliyetlerinin eski sağlıklı düzeylerine dönmesini sağlar. Özellikle ses kullanımına yönelik doğru yaklaşımlar izlendiğinde prognoz mükemmeldir.

Ancak sesle ilgili bazı maladaptasyonlar gelişebilir:

• Ses kısıklığı
• Ses tonunda değişiklikler
• Konuşma zorluğu

Bu tür durumlarla karşılaşılması halinde konuşma terapisi büyük fayda sağlar. Terapi sesin doğal tonunu geri kazandırmak ve konuşma fonksiyonlarını normalleştirmek için uygulanır. Sonuç olarak uygun müdahalelerle larenjit hastaları genellikle tam iyileşme gösterir.

Larenjit Tedavi Süreçlerinde Sağlık Uzmanlarının Rolü

Larenjit tedavisinde hastalığın kendi kendine iyileşebilen doğası göz önünde bulundurulmalıdır. Tedavi sürecinde doktorlar hastanın semptomlarını dikkatle izlemeli ve tedaviye yanıtsız durumlar için tetikte olmalıdırlar. Böyle bir durumda hastalar daha kapsamlı bir değerlendirme ve muayene için kulak burun boğaz uzmanlarına yönlendirilmelidir. İyileşme süreci boyunca ses kısıklığı ve diğer semptomların yönetimi için ses istirahati önerilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Larenjit en sık hangi nedenlerle ortaya çıkar?

Larenjit genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonları, aşırı ses kullanımı, sigara, alkol tüketimi ve alerjik reaksiyonlar nedeniyle gelişir ve gırtlakta iltihaplanmaya yol açar.

Larenjit ses kısıklığına nasıl neden olur?

Gırtlakta oluşan ödem ve iltihap ses tellerinin titreşimini bozar. Bu durum ses kısıklığı, çatallı ses ve hatta geçici ses kaybına neden olabilir.

Akut ve kronik larenjit arasındaki fark nedir?

Akut larenjit kısa süreli olup genellikle enfeksiyonlarla ilişkilidir, birkaç hafta içinde düzelir. Kronik larenjit ise uzun süreli tahriş ve irritasyon sonucu gelişir ve aylarca sürebilir.

Larenjit çocuklarda neden daha tehlikelidir?

Çocuklarda gırtlak yapısı daha dar olduğu için ödem solunumu hızla engelleyebilir. Bu nedenle çocuklarda larenjit nefes darlığı ve acil müdahale gerektirebilecek durumlara yol açabilir.

Larenjit tedavisinde ses istirahati neden önemlidir?

Sesin fazla kullanılması iyileşme sürecini uzatır ve iltihabı artırır. Ses istirahati, ses tellerinin daha hızlı toparlanmasına yardımcı olur ve tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır.

Larenjit antibiyotikle tedavi edilir mi?

Çoğu larenjit vakası viral kaynaklı olduğu için antibiyotik gerektirmez. Ancak bakteriyel enfeksiyon tespit edilirse antibiyotik tedavisi doktor kontrolünde uygulanabilir.

Kronik larenjit hangi risk faktörleriyle ilişkilidir?

Sigara, alkol, reflü hastalığı, tozlu ve kirli ortamlarda bulunma kronik larenjit riskini artırır. Bu faktörlerden uzak durmak tedaviye yardımcı olur.

Larenjit komplikasyonlara yol açabilir mi?

Tedavi edilmeyen veya kronikleşen larenjit, kalıcı ses kısıklığı, polip oluşumu ve nadiren gırtlak kanseri riskini artırabilir. Bu nedenle uzun süren şikâyetler ciddiye alınmalıdır.

Larenjit için evde uygulanabilecek doğal yöntemler nelerdir?

Bol sıvı tüketmek, buhar solumak, ortam havasını nemlendirmek ve tahriş edici yiyecek-içeceklerden uzak durmak evde semptomları hafifletebilir.

Larenjit sonrası iyileşme süresi ne kadardır?

Akut larenjit genellikle 1-2 hafta içinde iyileşir. Kronik larenjit ise altta yatan neden ortadan kaldırılmadıkça uzun sürebilir ve düzenli doktor takibi gerektirir.

Kaynakça:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/laryngitis/symptoms-causes/syc-20374262

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22268-laryngitis

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.