Stapedektomi Ameliyatı

Stapedektomi ameliyatı, orta kulakta bulunan üzengi kemiğinin hareket kaybı nedeniyle oluşan işitme kaybını düzeltmek amacıyla yapılır. En sık otoskleroz hastalığında uygulanır.

Ameliyat sırasında üzengi kemiği çıkarılarak yerine protez yerleştirilir. Bu işlem ses iletimini yeniden sağlar.

Operasyon sonrası geçici baş dönmesi ve kulakta tıkanıklık hissi olabilir. İşitme genellikle ameliyattan birkaç hafta sonra belirgin şekilde düzelir.

Başarılı bir stapedektomi, hastanın yaşam kalitesini artırır. Düzenli kontrol, iyileşme sürecinin takibi açısından önemlidir.

Stapedektomi Nedir?

Stapedektomi, kulakta işitme kaybına neden olan otoskleroz hastalığının tedavisinde uygulanan cerrahi bir işlemdir. Bu ameliyatta, orta kulaktaki üzengi (stapes) kemiği çıkarılarak yerine protez yerleştirilir. Böylece ses dalgalarının iç kulağa iletimi yeniden sağlanır. İşlem genellikle lokal anestezi altında yapılır ve başarı oranı yüksektir. Uygun hastalarda işitme düzeyinde belirgin iyileşme sağlanabilir.

Stapedektomi ameliyatının faydaları nelerdir?

Stapedektomi ameliyatının faydaları işitme sağlığı üzerinde derin etkilere sahiptir. İşitme duyusunun geri kazanılması en belirgin avantajıdır. Araştırmalar bu ameliyatın işitme kapasitesini %30 ile %90 arasında artırabildiğini ortaya koymaktadır. Ses dalgalarının iç kulağa iletimi bu sayede düzelir bu da daha net işitme ve yüksek ses algısı sağlar.

Yüksek başarı oranı

• Hastaların %80 ila %94’ü ameliyat sonrası önemli ölçüde işitme iyileşmesi yaşar.
• CO2 lazer gibi teknolojiler işlem sırasında hassasiyeti artırarak güvenliği pekiştirir.

Uzun vadeli etkinlik stapedektomiyle elde edilen bir diğer önemli faydadır. İşitme cihazlarının aksine bu ameliyat otoskleroz kaynaklı işitme kaybına kalıcı çözümler sunar. Hastalar uzun yıllar boyunca ek bir müdahaleye ihtiyaç duymadan iyileşmiş işitme duyusunu koruma şansına sahip olurlar.

Yaşam kalitesindeki iyileşme işitme duyusunun geri kazanılmasıyla doğrudan bağlantılıdır. Hastalar sosyal aktivitelere daha aktif katılım sağlar sohbetlerden daha fazla keyif alır ve yaşadıkları izolasyon hissi azalır.

Minimal invazivlik ve hızlı iyileşme

• Ameliyat minimal invaziftir ve genellikle ayakta gerçekleştirilir.
• Hastalar bir hafta içinde normal yaşantılarına döner tam iyileşme iki ay içinde gerçekleşir.

Stapedektomi ameliyatı nasıl yapılır?

Stapedektomi ameliyatı işitme işlevinin restorasyonu için adımlar içerir. İlk olarak cerrah kulak kanalı üzerinden bir kesim yaparak kulak zarına ulaşır. Daha sonra kulak zarı orta kulak boşluğuna erişim sağlamak amacıyla özenle kaldırılır. Bu aşama cerrahın sonraki işlemler için alan hazırlaması açısından kritik öneme sahiptir.

Anestezi:

• İşlem genellikle lokal anestezi ve sedasyon altında gerçekleştirilir.
• Gerektiğinde hasta ve cerrahın tercihine bağlı olarak genel anestezi de uygulanabilir.

Orta Kulağa Erişim:

• Kulak kanalında transkanal yaklaşım ile kesi yapılır.
• Kulak zarı nazikçe kaldırılır.

Stapes kemiği cerrah tarafından dikkatli bir şekilde ortaya çıkarılır. Otoskleroz nedeniyle sabitlenmiş stapes ayak plakası tespit edilir. Bu aşama sonrasında stapes kemiğinin çıkarılması için iki yöntem uygulanabilir.

Stapes’in Çıkarılması:

• Tam Stapedektomi: Tüm stapes kemiği çıkarılır.
• Kısmi Stapedektomi veya Stapedotomi: Stapes ayak plakasına küçük bir delik açılır.

Protez Yerleştirilmesi:

• Protez, titanyum veya diğer biyouyumlu malzemelerden yapılır.
• Protez inkus ile iç kulak arasındaki boşluğu doldurur.

Protez yerleştirildikten sonra cerrah protezin doğru konumda olduğunu ve hareketliliğini kontrol eder. Kulak zarı eski yerine yerleştirilir ve kulak kanalındaki kesi genellikle dikiş gerektirmeyen yöntemlerle kapatılır. Ameliyat sonrasında kulak pamuk veya emilebilir bir malzeme ile doldurulur. İşlem yaklaşık 1-2 saat sürer ve hastalar çoğunlukla aynı gün içinde taburcu edilebilir. Ameliyat sonrası dönemde hastanın kulağını rahatsız edebilecek aktivitelerden kaçınması ve işitme iyileşmesini değerlendirmek için yapılan odyometrik testlerle takip edilmesi önerilir.

Stapedektomi ameliyatının riskleri nelerdir?

Stapedektomi ameliyatı otosklerozun tedavisi için gerçekleştirilir ve bazı riskleri barındırır. En ciddi risklerden biri işitme kaybının kötüleşmesidir. Nadiren hastalar ameliyat edilen kulakta tam işitme kaybı yaşayabilir. Baş dönmesi ve vertigo genellikle ameliyat sonrası birkaç gün sürebilir; fakat uzun süreli vertigo durumu iç kulak komplikasyonlarını işaret edebilir. Ayrıca ameliyat sonrası tinnitus yani kulak çınlaması gelişebilir veya mevcut tinnitus şiddetlenebilir. Bu sorun devam edebilir ve kronik bir hale gelebilir.

Operasyon sırasında yüz siniri hasarı riski bulunur ve bu durum geçici veya kalıcı yüz felcine yol açabilir. Ayrıca stapedektomi sonrası bazı olası riskler şunlardır:

• Tat bozuklukları: Korda timpani sinirinin etkilenmesi dilin bir tarafında tat kaybına sebep olabilir.
• Perilenf fistülü: İç kulak sıvısının orta kulağa sızması sonucunda ortaya çıkar ve ek bir operasyon gerektirebilir.
• Granülom oluşumu: Ameliyat bölgesinde enflamatuar reaksiyonlar sonucu gelişebilir ve işitme kaybına yol açabilir.
• Protez yer değiştirmesi veya arızası: Yapay stapes protezinin yerinden çıkması veya düzgün çalışmaması ek cerrahi müdahaleyi zorunlu kılabilir.
• Enfeksiyon: Her cerrahi işlemde olduğu gibi enfeksiyon riski vardır ve bu durum daha fazla komplikasyona yol açabilir.
• Denge sorunları: İç kulak ameliyat sırasında etkilendiğinde kalıcı denge sorunlarına neden olabilir.

Bu riskler stapedektomi ameliyatının sonuçlarını etkileyebilir ve hastaların bu bilgilerle bilinçli bir karar vermeleri önemlidir.

Stapedektomi ameliyatı için kimler uygun adaydır?

Stapedektomi ameliyatı için uygun adaylar belirli kriterlere göre değerlendirilir. Bu değerlendirme süreci hastanın sağlık durumu ve işitme kaybının niteliği göz önünde bulundurularak yapılır.

İlk olarak adayların otoskleroz tanısı almış olmaları gerekir. Otoskleroz stapes kemiğinin anormal şekilde büyümesiyle karakterize edilir ve bu büyüme işitme kaybına sebep olur. Dolayısıyla stapedektomi işitme fonksiyonlarını iyileştirmek için gereklidir.

Ayrıca adayların genel sağlık durumlarının iyi olması önemlidir. Ameliyat sırasında komplikasyon riskini azaltmak için altta yatan ciddi sağlık sorunlarının olmaması esastır.

Önemli bir diğer kriter ise şunlardır:

• İşitme kaybının günlük iletişimlerini ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemesi,
• Aktif kulak enfeksiyonlarının veya diğer kulak problemlerinin olmaması,
• Daha önceki orta kulak ameliyatlarından olumsuz sonuçların yaşanmamış olması.

Stapedektomi adayları ayrıca kapsamlı değerlendirmelerden geçirilir:

• İşitme testleri (odyometri),
• Orta kulak yapılarının görüntülenmesi için BT taraması.

Bu testler işlem için uygunluk ve potansiyel faydaları belirlemeye yardımcı olur. Son olarak hastaların iç kulakta önemli bir patolojiye sahip olmamaları gerekir çünkü bu durumlar ameliyatın başarısını sınırlayabilir. Stapedektomi ameliyatı uygun adaylarda işitme kaybını önemli ölçüde azaltabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.

Stapedektomi ameliyatı sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Stapedektomi ameliyatı sonrası iyileşme süreci hastanın durumuna ve uygulanan tedaviye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Anestezinin etkisi geçtikten sonra hastalar genellikle aynı gün taburcu edilir. Ameliyat sonrası dönemde öncelikle dinlenme ve gözlem altında tutulma süreci önemlidir. Bu süre zarfında ağrı yönetimi genellikle reçetesiz satılan ağrı kesicilerle kontrol altına alınır.

• Kulak bakımı iyileşmeyi desteklemek amacıyla özel paketleme malzemeleri ile sağlanır.
• İlk hafta su ile temasından kaçınmak esastır; duş alırken kulağı koruyacak önlemler alınmalıdır.
• Yorucu fiziksel aktivitelerden ve ani baş hareketlerinden uzak durulmalıdır.

İkinci haftadan itibaren gürültüye karşı duyarlılık artabilir bu nedenle gürültülü ortamlardan uzak durmak faydalı olacaktır. İyileşme sürecinin bu aşamasında cerrah tarafından kulağınızda bulunan pansuman malzemeleri çıkarılacak ve iyileşme süreciniz değerlendirilecektir.

• Dört hafta sonunda normal aktivitelere kademeli geçiş başlar ancak ağır kaldırma gibi efor gerektiren hareketlerden kaçınmak gerekmektedir.
• İyileşme gözlemlendiği takdirde işitme kapasitesindeki değişiklikler de belirginleşir.

Uzun süreli bakım ve önlemler kapsamında en az üç hafta süreyle uçak yolculuğundan kaçınmak önerilir. Ayrıca herhangi bir komplikasyon belirtisi gözlemlendiğinde hemen sağlık uzmanına başvurulmalıdır. İşitme testleri ameliyattan bir ila üç ay sonra yapılır ve bu testlerle işitme gelişiminin derecesi değerlendirilir. Nadiren gerekli olabilecek revizyon ameliyatları işitme iyileşmesinin beklentileri karşılamaması durumunda söz konusu olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Stapedektomi nedir ve hangi hastalıklarda uygulanır?

Stapedektomi, orta kulakta bulunan üzengi (stapes) kemiğinin çıkarılıp yerine protez yerleştirilmesiyle gerçekleştirilen bir cerrahi işlemdir ve genellikle otoskleroz tedavisinde kullanılır. Otoskleroz, üzengi kemiği çevresinde anormal kemik büyümesinin neden olduğu iletim tipi işitme kaybıdır. İşlem, %90’ın üzerinde başarı oranına sahip olup, ciddi komplikasyonlar %1’den az görülür. Ameliyat sonrası hastaların çoğunda işitmede belirgin bir iyileşme sağlanır ve hava-kemik aralığı genellikle 10 dB’in altına iner. Yaygın komplikasyonlar arasında baş dönmesi (vertigo) ve göz seğirmesi (nistagmus) bulunur; bu belirtiler stapedektomiden sonra stapedotomiye göre daha sık görülür. Sensörinöral işitme kaybı nadiren meydana gelir ve genellikle stapedektomiyle ilişkilidir. Bu işlem, uzun süreli işitme cihazı kullanımına kıyasla maliyet açısından etkili bir otoskleroz tedavisidir.

İşlem sırasında hangi teknolojiler kullanılır?

İşlem sırasında, orta kulak yapılarının görüntülenmesi için ameliyat mikroskopları veya endoskoplar kullanılır. Endoskopik stapes cerrahisi, geniş açılı bir görüş sunarak ameliyat sonrası tat kaybı (dysgeusia) ve ağrı riskini azaltabilir. Stapes footplate’inde açıklık oluşturmak için manuel perforatörler, mikro matkaplar ve CO₂, KTP ve Er:YAG gibi lazerler kullanılır. Özellikle CO₂ lazerler, minimum termal hasarla hassas kemik ablasyonu sağlayarak işitme iyileşmesinde olumlu sonuçlarla ilişkilendirilmiştir. Mikroskobik hassasiyeti artırmayı ve istem dışı hareketleri azaltmayı amaçlayan robotik yardımlı cerrahi, yeni bir alan olarak araştırılmaktadır ancak klinik kullanımı hâlâ incelenmektedir. Anestezi seçenekleri arasında hafif sedasyon ile lokal anestezi veya genel anestezi bulunur; uyanık stapedektomi, ameliyat sırasında işitme ve vestibüler fonksiyonun izlenmesine olanak tanır. Teknoloji seçimi cerrahın deneyimine, ekipman olanaklarına ve hastaya özel durumlara bağlıdır.

Ameliyat sonrası işitme kalitesi ne kadar artar?

Stapedektomi ameliyatı sonrası hastaların yaklaşık %90’ı belirgin işitme iyileşmesi yaşar. İşitme eşikleri ve yaşam kalitesinde genel bir artış görülürken, ameliyat sonrası hastalar yılda ortalama 0.91 dB işitme kaybı yaşayabilir, bu oran yaşlanma sürecindeki doğal işitme kaybına benzerdir. Stapedotomi yönteminde ise yüksek frekanslarda daha düşük sensörinöral işitme kaybı riski ve özellikle 4 ve 8 kHz frekanslarında daha iyi sonuçlar elde edilebilir. Her iki yöntem de genellikle işitme netliğini artırır ve çınlamayı azaltır.

Stapedektomi sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Stapedektomi sonrası hastalar genellikle birkaç gün boyunca hafif kulak ağrısı, baş ağrısı ve baş dönmesi yaşayabilir. Kulakta dolgunluk hissi, cerrahi sonrasında yerleştirilen ve 1-2 hafta içinde eriyen tampon nedeniyle oluşabilir. Bu süreçte bir miktar kanlı sıvı akıntısı normaldir. İşitme genellikle 2-4 hafta içinde iyileşmeye başlar ve 2 aya kadar gelişmeye devam edebilir. İyileşmeyi desteklemek için 4-6 hafta boyunca kulağı suyla temas ettirmekten kaçının, ani baş hareketlerinden, ağır kaldırmaktan, yorucu aktivitelerden, uçak yolculuğundan, yüzmeden ve temas sporlarından doktorunuz izin verene kadar uzak durun. Çoğu kişi 1-2 hafta içinde hafif aktivitelere dönebilir ve 6-8 hafta içinde tam iyileşme ve belirgin işitme artışı beklenir.

Ameliyatın riskleri ve başarı oranı nedir?

Stapedektomi ameliyatının başarı oranı %90’ın üzerindedir ve hastaların çoğu ameliyat sonrası işitme düzeyinde belirgin bir iyileşme yaşar. Ancak hastaların yaklaşık %1’inde tam işitme kaybı riski bulunmaktadır. Diğer olası komplikasyonlar arasında, hastaların %10’unda görülen ve genellikle bir yıla kadar sürebilen tat alma bozuklukları yer alır; bu durum %1 oranında kalıcı olabilir. Hastaların %8,9’u baş dönmesi yaşar, ancak bu genellikle birkaç gün içinde düzelir. Ameliyat öncesinde tinnitus şikayeti olan hastaların %62’sinde bu durum ameliyat sonrasında devam eder. Nadir durumlarda, yüz felci ya da cerrahi bölgede enfeksiyon görülebilir. Revizyon stapes ameliyatlarının başarı oranı daha düşüktür ve %45 ile %71 arasında değişmektedir.

Kaynakça:

https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/22382-stapedectomy

https://www.medicalnewstoday.com/articles/stapedectomy-surgery

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.