Lenf Bezleri Büyümesi (Lenfadenopati) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Lenfadenopati, lenf bezlerinin enfeksiyon, bağışıklık yanıtı veya tümör gibi nedenlerle büyümesidir. Genellikle boyun, koltuk altı veya kasık bölgelerinde fark edilir. Büyümenin nedeni, klinik değerlendirme ve tetkiklerle belirlenir.

Enfeksiyon kaynaklı lenfadenopatiler, bağışıklık sisteminin normal tepkisi olarak ortaya çıkar. Viral veya bakteriyel hastalıklar sonrasında lenf bezleri geçici olarak şişebilir ve tedaviyle normale döner.

Kronik veya sert lenf bezi büyümeleri, daha ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Bu durumda biyopsi ve ileri görüntüleme yöntemleri ile kesin tanı konur. Erken tanı, tedavi başarısını artırır.

Tedavi, altta yatan nedene yöneliktir. Enfeksiyonlarda antibiyotik veya antiviral tedaviler, tümörlerde ise onkolojik yaklaşımlar uygulanır. Düzenli takip, nükslerin önlenmesi açısından önemlidir.

Lenf Bezleri Büyümesi (Lenfadenopati) Nedir?

Lenf bezleri büyümesi, yani lenfadenopati, vücuttaki bağışıklık sisteminin bir yanıtı olarak lenf düğümlerinin boyutunda artış olmasıdır. Enfeksiyonlar, bağışıklık sistemi hastalıkları ve bazı kanser türleri bu duruma neden olabilir. Büyüyen lenf bezleri genellikle boyun, koltuk altı veya kasıkta fark edilir. Ağrılı, sert, sabit veya hızlı büyüyen nodlar daha ciddi bir durumu işaret edebilir. Tanı için fizik muayene, kan testleri ve gerekirse biyopsi yapılır.

Lenf Bezlerinin Büyüme Nedenleri

Lenfadenopati vücuttaki lenf düğümlerinin büyümesine neden olan çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Bu durum lokalize veya yaygın şekilde görülebilir ve genellikle enfeksiyöz otoimmün malign veya lenfoproliferatif etiyolojilerden kaynaklanır.

Enfeksiyöz nedenler:

• Bakteriyel
• Fungal
• Viral
• Mikobakteriyel
• Spiroket
• Protozoal

Otoimmün hastalıklar:

• Sarkoidoz
• Amiloidoz
• Sistemik lupus eritematozus
• Romatoid artrit
• Eozinofilik granülomatozis ile poliangiit

Malign hastalıklar:

• Lenfoma
• Lösemi
• Metastatik kanser
• Baş ve boyun kanserleri

Lenfoproliferatif bozukluklar:

• Hemofagositik lenfohistiyositoz

Lokalize lenfadenopati genellikle baş ve boyun bölgelerinde gözlenir ve bu durumların yaklaşık yarısı bu bölgelerde yer alır. Yaygın lenfadenopati ise iki veya daha fazla non-kontiguöz bölgede meydana gelir ve tüm lenfadenopatilerin yaklaşık dörtte birini oluşturur. Hastalığın etiyolojisini belirlemek için yapılan detaylı bir öykü ve fiziksel muayene tedavi ve yönetim stratejilerinin belirlenmesinde kritik bir öneme sahiptir. Submental ve submandibular lenfadenopati genellikle viral enfeksiyonlarla ilişkilidir. Posterior servikal lenfadenopati lokal enfeksiyonlar ve lenfomaya işaret edebilir.

Lenf Bezlerinde Büyüme: Epidemiyolojik İnceleme

Lenfadenopati çeşitli nedenlerle lenf düğümlerinin büyümesi olarak tanımlanır ve epidemiyolojisi yaşa göre değişiklik gösterir. Çocuklar ve yetişkinler olarak iki ana grupta incelenebilir. Çocuklarda lenf düğümlerinin büyümesi çoğunlukla benign nedenlerden kaynaklanır. Yapılan bir çalışmada çocuklarda lenfadenopatinin en yaygın nedeni bilinmeyen sebeplerle reaktif hiperplazi olarak belirlenmiştir. Yetişkinlerde ise lenfadenopatinin çoğunlukla benign olduğu görülmüş malignite oranları oldukça düşük bulunmuştur.

Çalışmalar göstermiştir ki:

• Hollanda’da aile hekimlerine başvuran hastaların sadece %10’u biyopsi için sevk edilmiş bunların yalnızca %1,1’i malignite ile ilişkilendirilmiştir.
• Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalarda lenfadenopati şüphesiyle incelenen hastaların büyük çoğunluğunda ciddi bir hastalık tespit edilmemiştir.

Bunun yanı sıra tüberküloz parazitik enfeksiyonlar ve HIV gibi endemik hastalıkların yaygın olduğu bölgelerde lenfadenopati oranları daha yüksek olabilir. Bu durum Güney Afrika ve Hindistan gibi ülkelerde görülen lenfadenopati vakalarının çoğunluğunun enfeksiyon kaynaklı olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla lenfadenopatinin epidemiyolojisini anlamak coğrafi ve demografik faktörlerin yanı sıra tıbbi geçmişin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesini gerektirir.

Lenf Bezlerindeki Patolojik Değişimler

Lenf düğümleri vücudun savunma sisteminde hayati bir rol oynar. Bunlar lenfatik sıvıyı filtreler ve yabancı antijenlere karşı bir savunma hattı sağlar. Lenf düğümlerinde meydana gelen patolojik büyümeler çeşitli sağlık sorunlarının göstergesi olabilir. Özellikle lenfadenopati lenf düğümlerinin anormal şekilde büyümesi veya hassasiyet kazanması durumudur. Bu durum lenfatik sistemin çeşitli komponentleri arasında disfonksiyona işaret eder.

Histopatolojik İnceleme: Lenfadenopati Nedenleri

Lenf düğümlerinin büyümesi yani lenfadenopati çeşitli histopatolojik özelliklerle karakterize edilir. Bu durumun nedenleri arasında bakteriyel ve viral enfeksiyonlar sarkoidoz ve çeşitli lenfoma türleri yer alır. Özellikle lenf düğümlerinde gözlenen histolojik değişiklikler etiyolojinin belirlenmesinde kritik öneme sahiptir. Her bir durum spesifik histolojik bulgularla ilişkilendirilmiştir:

Bakteriyel lenfadenit:

• Sinüs ve medüller kordlarda yoğun nötrofilik infiltrasyon görülür.
• Folliküler hiperplazi sık rastlanan bir bulgudur.

Viral lenfadenopati:

• Genişleyen makrofaj infiltrasyonu ve lenfoid hiperplazi tipiktir.
• Bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde nekroz oluşabilir.

Sarkoidoz:

• Non-kazeifiye granülomlar lenf düğümünün normal yapısını bozar.

Non-Hodgkin lenfoma:

• Lenf düğümünde belirli bir hücre soyunun yaygın veya kısmi kaybı gözlemlenir.
• Lenfoid hücreler düzensiz büyüme gösterir veya folliküler merkez yapılarını taklit edebilir.

Hodgkin lenfoma histolojik özelliklerine göre sınıflandırılır:

• Nodüler-sklerozan
• Karışık hücreli
• Lenfositten zengin
• Lenfositten fakir

Bu bulgular lenf düğümlerindeki patolojik değişikliklerin anlaşılmasını sağlar. Ayrıca uygun tedavi yaklaşımlarının belirlenmesinde yardımcı olur. Her bir histolojik tip lenfadenopatinin altında yatan mekanizmayı açığa çıkarmada önemli ipuçları sunar. Bu nedenle histopatolojik inceleme lenfadenopati vakalarının değerlendirilmesinde merkezi bir rol oynar.

Lenf Bezlerinin Büyümesi: Anamnez ve Fiziksel Değerlendirme

Anamnez süreci hastalığın doğası hakkında önemli bilgiler sağlar. Bu süreçte doktor hastanın mevcut sağlık durumunu ve şikayetlerini detaylı bir şekilde inceler. Hastanın yaşadığı ağrının konumu niteliği ve şiddeti gibi faktörlerle başlar. Ek olarak tetikleyici ve hafifletici faktörlerin yanı sıra hastalığın başlangıcı ve süresi de belirlenir.

• Mevcut Hastalık Hikayesi: Konum ağrı şiddeti ve niteliği başlangıç zamanı tetikleyici ve hafifletici faktörler
• Sistemlerin İncelemesi: Ateş titreme gece terlemeleri kilo değişiklikleri ve yorgunluk gibi genel belirtiler
• Geçmiş Tıbbi Öykü: Önceki hastalıklar ve tedaviler özellikle HIV/AIDS veya non-Hodgkin lenfoma gibi durumlar
• Medikasyonlar: Lenf düğümlerinde büyümeye neden olabilecek ilaçlar
• Sosyal Öykü: Çevresel faktörler alkol ve tütün kullanımı son zamanlarda yapılan seyahatler
• Cinsel Öykü: Cinsel aktivite ve partner sayısı korunma yöntemleri cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• Cerrahi Öykü: Geçmişte yapılan ameliyatlar ameliyat sonrası lenfadenopatinin oluşum süresi
• Aile Öyküsü: Aile bireylerinde görülen kanser türleri

Fizik muayene hastanın genel sağlık durumunu değerlendirmek için kritik öneme sahiptir. Hayati belirtiler hastanın stabil olup olmadığını gösterir ve ciddi durumları hafif durumlardan ayırt etmeye yardımcı olur. Baş kulaklar burun ve boğazdan başlayarak tiroid bezine kadar detaylı bir inceleme yapılır.

Lenfadenopati palpasyonu ile lenf düğümlerinin konumu boyutu sertliği ve ağrılı olup olmadığı belirlenir.

Lenfadenopati Palpasyonu: Konum boyut sertlik ağrılı olup olmadığı

• Konum: Anterior ve posterior servikal supraklavikular
• Boyut: Servikal ve aksiller > 1 cm supraklavikular > 0.5 cm
• Sertlik: Hareketli lenf düğümleri genellikle daha az risk taşır
• Ağrı: Ağrının varlığı inflamasyonun işareti olabilir

Bu süreç lenfadenopatinin nedenlerini anlamak ve uygun tedavi yöntemlerini belirlemek için zorunludur. Her adım hastalığın doğru bir şekilde teşhis edilmesine katkı sağlar.

Lenfadenopati Değerlendirme Yöntemleri

Lenfadenopatinin tanısında klinisyenler tarafından uygulanan metodlar hastalığın altında yatan nedenleri belirlemek için kritik öneme sahiptir. İlk olarak laboratuvar testleri önemli bilgiler sağlar. Bu testler şunları içerir:

• Tam kan sayımı ve diferansiyel sayım
• Tam metabolik panel
• Laktat dehidrogenaz seviyeleri
• Çeşitli mantar serolojileri; histoplazmoz blastomikoz koksidioidomikoz ve kriptokokkoz
• Sifiliz HIV CMV EBV HSV ve HBV testleri
• Tüberküloz için QuantiFERON testi

Tanı sürecinin bir sonraki aşamasında görüntüleme teknikleri devreye girer. Bu görüntüler biyopsi yapılması gerekip gerekmediğine karar verilmesinde yardımcı olur.

Son olarak lenf düğümü biyopsisi özellikle eksizyonel düğüm biyopsisi tanı koyma sürecinde altın standart olarak kabul edilir. Bu işlem lenfadenopatinin nedenini doğrudan belirlemekte kullanılır.

Lenfadenopati Tedavi Seçenekleri

Lenfadenopatinin tedavisi altta yatan nedenlere göre değişiklik gösterir. Öncelikle doktorlar lenf düğümlerindeki büyümenin sebebini belirlemek için kapsamlı bir değerlendirme yaparlar. Eğer büyüme malign bir durumdan kaynaklanıyorsa tedavi genellikle şu yöntemlerle gerçekleştirilir:

• Cerrahi
• Radyoterapi
• Kemoterapi

Otoimmün hastalıklar söz konusu olduğunda ise tedavi bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar ve glukokortikoidler içerebilir. Enfeksiyon kaynaklı lenfadenopati durumlarında ise tedavi yöntemi enfeksiyonun türüne bağlı olarak değişir:

• Antibiyotikler
• Antiviral ilaçlar
• Antifungal ilaçlar

İlaç kaynaklı lenfadenopatilerde ise ilgili ilaç derhal kesilir ve hastanın durumu yeniden değerlendirilir. Her bir tedavi seçeneği hastanın genel sağlık durumu ve lenfadenopatinin şiddetine göre özel olarak uyarlanır. Bu süreçte hastanın düzenli olarak izlenmesi ve tedaviye yanıtının değerlendirilmesi esastır.

Farklılaşan Tanılarının Belirlenmesi

Lenfadenopatiyi tetikleyebilecek nedenlerin çeşitliliği hekimlerin tanı sürecinde kapsamlı değerlendirmeler yapmasını gerektirir. Hastalığın kökenini belirlemek için yapılan detaylı anamnez ve fiziksel muayene son derece önemlidir. Bu süreç olası hastalık nedenlerinin ayırt edilmesine ve uygun tedavi yönteminin belirlenmesine olanak tanır. Aşağıda lenf bezlerinin büyümesine yol açabilecek bazı temel nedenler sıralanmıştır:

Malign:

• Lösemi
• Lenfoma
• Metastatik baş boyun kanserleri
• Deri maligniteleri

Otoimmün:

• Dermatomiyozit
• Kawasaki hastalığı
• Romatoid artrit
• Sarkoidoz
• Sjögren sendromu
• Still hastalığı
• Sistemik lupus eritematozus

Enfeksiyöz:

• Bakteriyel: bruselloz kedi tırmığı hastalığı bakteriyel farenjit sifiliz tüberküloz tularami tifo
• Viral: sitomegalovirüs hepatit herpes simpleks HIV mononükleoz kızamıkçık viral farenjit
• Diğer: hıyarcıklı veba blastomikoz koksidioidomikoz kriptokokkoz histoplazmoz toksoplazmoz

Her bir tanısal kategori lenf düğümlerinin boyutunda ve yapısında farklı değişikliklere yol açar. Bu durum klinisyenlerin hastalığın altında yatan nedeni doğru bir şekilde saptayabilmeleri için geniş çapta bilgi birikimi gerektirir. Ayrıca lenfadenopati vakalarının başarılı bir şekilde yönetilmesi hastalığın erken evrelerinde doğru tanı konulmasını zorunlu kılar. Tanı sürecinin her aşamasında titizlikle çalışılmalı ve hastaların durumları sürekli olarak izlenmelidir. Bu yaklaşım etkili bir tedavi planının oluşturulmasını ve hastalığın kontrol altına alınmasını sağlar.

Lenf Bezlerindeki Büyümenin Evrelemesi

Evreleme onkolojik süreçlerde kritik bir öneme sahiptir ve doktorların malign lenfadenopatinin kökenini belirlemelerine yardımcı olur. Hem primer lenfomalarda hem de metastatik kanserlerde görülen bu büyümeler farklı evreleme sistemleri kullanılarak sınıflandırılır. TNM evreleme sistemi çoğunlukla tümörün boyutu yerel lenf düğümlerinin tutulumu ve metastaz varlığı açısından değerlendirilir. Öte yandan Hodgkin ve Non-Hodgkin lenfomalar için Lugano sınıflandırması tercih edilir. Bu sınıflandırma Ann Arbor evreleme sistemine dayanarak aşağıdaki şekilde detaylandırılır:

• Evre I: Hastalığın yalnızca bir lenf düğümü veya lenfoid organda görülmesi
• Evre II: Hastalığın diyaframın aynı tarafında birden fazla lenf düğümü grubunda bulunması
• Evre III: Hastalığın diyaframın iki tarafında lenf düğümlerinde bulunması
• Evre IV: Hastalığın lenfatik sistem dışına çıkarak diğer organlara yayılması

Bu evreleme yöntemleri hastalığın yayılımını anlamak ve tedavi stratejilerini belirlemek için esastır.

Lenf Bezlerindeki Büyüme ile İlişkili Komplikasyonlar

Lenfadenopati bazı durumlarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Tedavi edilmediğinde lenf düğümlerinin büyümesi çeşitli komplikasyonları tetikleyebilir. Öncelikle altta yatan hastalıkların kötüleşmesi gözlemlenebilir. Bunlar arasında en endişe verici olanları şunlardır:

• Sepsis: Vücut genelinde bir enfeksiyonun yayılması durumu.
• Metastatik kanser: Kanser hücrelerinin başka organlara yayılması.

Ayrıca otoimmün hastalıklarla ilişkili lenfadenopatiler bağışıklık sisteminin işlevsiz hale gelmesine neden olabilir. Bu da vücudu çeşitli enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirir. İlerleyen otoimmün hastalıklar kansere yol açabilir ve bu da hem morbidite hem de mortalite oranlarını artırabilir. Bu nedenle lenfadenopati belirtileri gösteren hastaların erken teşhis ve tedavisi hayati önem taşır. Tedavi sürecinde doktorlar hastalığın ilerlemesini engellemek için çeşitli yöntemler kullanır.

Kaynaklar :  

https://journals.sagepub.com/doi/10.1080/01926230600964722

https://www.mjhid.org/index.php/mjhid/article/view/2010.028

Prof. Dr. Murat Topdağ

KBB ( Kulak Burun Boğaz)  Doktoru Prof. Dr. Murat Topdağ, 1978 yılında Malatya’da doğmuştur. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümü’nden mezun olduktan sonra, 2004-2009 yılları arasında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimini tamamlamıştır. 2017’de Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde görev yapmaya başlamıştır.. 2022 yılından itibaren İstanbul Kadıköy’de bulunan kendi kliniği MD ENT İstanbul’da da hastalarına hizmet vermektedir.